Хүндүлээш, бүзүрелди көргүскен

Сентябрь 6-8 хүннеринде республиканың найысылалы Кызыл хоорайга Тывага дзюдону сайзырадырынга улуг үлүүн киирген тренерлерниң бирээзи, афганчы-дайынчы Евгений Коровинниң чырык адынга тураскааткан Сибирь Федералдыг округтуң дзюдога эр, херээжен улус аразынга чемпионады болуп эртер. Россияның дзюдо федерациязы мындыг улуг маргылдааны Тывага эрттирип турары сөөлгү чылдарда республикада дзюдонуң сайзыралы бедик деңнелге четкенинге үнелелди берип, дзюдо мөгелериниң чедип ап турар бедик спортчу чедиишкиннеринге хүндүткелди, бүзүрелди көргүскени болур дизе, хөөредиг чок. Эрткен ХХ чүс чылдың 80-90 чылдарында республиканың шыырак дээн дзюдо мөгелериниң бирээзи, Кызыл хоорайның, Тыва Республиканың, Сибирь болгаш Ыраккы Чөөн чүктүң база Бүгүроссия чергелиг турнирлерниң каш дакпыр чемпиону, амгы үеде Тыва Республиканың дзюдо федерациязының президентизиниң оралакчызы, Тыва Республикада өртке удур федералдыг албанның бирги отрядының начальниги, полковник Анатолий Владимирович Фалалеев республикага дзюдонуң сайзырап келгенин мынчаар сактып чугаалаар:

– 70 чылдарның төнчүзүнде республикага дзюдо секциязын бир-ле дугаар билдингир мөге, тренер Иван Хураган ажыдып, сонуургалдыг оолдарны олче хаара тудуп, японнарның бир онзагай, чараш национал хүрежин сайзырадып эгелээн. Иван Ивановичиниң эгелээшкинин Сергей Аркадьевич Иванов уламчылааш, 1999 чылга чедир республиканың дзюдога улуг тренери бооп чедиишкинниг ажылдаан. Ол ам Абакан хоорайда база-ла үре-түңнелдиг ажылдап турар. 80 ажыг чылдарда Кызылдың №4 школазының 5-ки клазынга өөренип турумда, сентябрь 1-де школага тренер-башкы Евгений Владимирович Коровин чедип келгеш, дзюдо секциязынче кирер күзелдиг оолдарның даңзызын бижип, чыып эгелээрге, күзелдиим-биле бижидип алгаш, ооң удуртулгазы-биле дзюдонуң чажыттарын, аргаларын хандыр өөренип, күш-культура болгаш спорт-биле өңнүктежип эгеледим. Евгений Владимирович кадыг-бергелерни эрткен, хөйнү көрген афганчы-дайынчы болгаш сагыш човаачал, ажылынга бердинген, кызымак кижи. Бистерни, бичии оолдарны, аажок чаптаар, тура-соруктуг, чүткүлдүг, эрестиг болурун бо-ла чагып-сургаан турарын утпас мен. Субботаны ол хүреш хүнү кылдыр чарлап, доктаамал маргылдааларны эрттирип, бистерниң хей-аъдывысты көдүрүп, деткип турду.

2010 чылда республиканың уругларның болгаш элээдилерниң тускайжыттынган спорт школазынга дзюдо салбырын ажытканының 25 чылын база республиканың дзюдо федерациязының тургустунганының 15 чылын демдеглеп тура, дзюдонуң хоочун мөгелери, тренерлер сүмележип, дугуржуп тургаш, республикага дзюдону сайзырадырынга улуг үлүүн киирген тренер-башкывыстың чырык адын мөңгежидери-биле ооң ады-биле адаан турнирни эрттирип эгелээрин шиитпирлээн бис. 2011 чылда күзел-сорулгавысты боттандырып, дзюдога элээди оолдар аразынга республиканың ажык турнирин эрттирдивис. Аңаа Сибирь федералдыг округтан командалар база киришкен. Дараазында 2012 чылда эр улус аразынга эрткен маргылдаага Сибирь, Ыраккы Чөөн чүктен база Моолдан дзюдо мөгелери киришкенинден ол делегей чергелиг турнирниң деңнелинче үнген. Бо ийи турнирни эки эрттиргенивистен Россияның дзюдо федерациязы бо чылын маргылдааның эрге-байдалын бедидип, Сибирь федералдыг округтуң чемпионадынга чедир көдүрүп, бистиң республика мындыг улуг деңнелдиг маргылдааны эрттирип шыдаарынга бүзүрелди көргүскенин шынзыдар ужурлуг бис. Баштайгы тренер-башкымның ады-биле адаан турнир Сибирь федералдыг округтуң чемпионадынга чедир өзүп келгенинге өөрүүр-дүр мен.

Сөөлгү чылдарда дзюдо, шынап-ла, республикада улуг сайзыралды алганын демдеглээр апаар. 20 хире дзюдо мөгелери – Евгений Сайфутдинов, Анастасия Крылова, Допай Шораан, Юлия Монгуш, Азиат Монгуш болгаш өскелер-даа спорт мастерлери болган. Россияның дзюдога шилиндек командазынче Ай-Херел Балчакпан, Альберт Монгуш, аныяктарның шилиндек командазынче Саян Ондар кирип турары чоргааранчыг. Дженни Чамыян бо чайын Болгарияның София хоорайга эрткен ХХII Сурдлимпий оюннарынга мөңгүн медальды чаалап алгаш, Россияның алдарлыг спорт мастери бедик атка четкени Тываның дзюдо мөгелериниң эң улуг спортчу чедиишкини болур.

Тывага дзюдонуң сайзыраарынга Тыва Республиканың дзюдо федерациязының президентизи Роберт Доржунуң, ооң оралакчызы Аяс Баянның база республиканың уругларның болгаш элээдилерниң тускайжыттынган спорт школазының тренер-башкызы Вячеслав Монгуштуң киирип турар үлүү улуг деп онзалап демдеглээри чугула.

Сентябрь 6-8-те Кызылга болур Сибирь федералдыг округтуң дзюдога чемпионадынга 10 регионнардан 200 хире дзюдо мөгелери кээр. Бо маргылдаага киржир Тываның шилиндек командазынга чедиишкиннерни күзеп каалыңар.

Адыгжы Саая.

"Шын" солун