Тыва 2030 чылга чедир даштыкы бараан саарылгазын ийи катап көвүдедирин планнаан

Тываның Чазаа даштыкы-биле экономиктиг ажыл-чорудулганы сайзырадырынче угланган чаарткан күрүне программазын бадылаан. 2025 чылда доостур ооң мурнунда программадан 2030 чылга чедир санаан чаа программа чурттуң президентизиниң айытканы национал сорулгалар-биле сырый холбаалыг.

2022 чыл - программа боттандырылгазының чорудуунга демдек салыр кол көргүзүглүг чыл болган. ТР-ниң Даштыкы экономиктиг харылзаа  агентилелиниң сан-чурагайы-биле алырга, бо чылын республиканың даштыкы садыг саарылгазы 2021 чылга деңнээрге 42 хууга азы 63,9 млн рубльга көвүдеп, 216,3 млн. америк доллар болган. Эрткен чылга деңнээрге, экспорт импорттан  36,6 хуу хөй болуп, 174,8 млн. доллар четкен.

Тыва экспортчуларның бизнесте кады ажылдажылгалыг чурттарының төлээлери 14-тен 21 чедир немешкен. Ыраккы даштыкы чурттар-биле садыглажылга бараан саарылгазының өртээниң хемчээлиниң 37,2 хуузун ээлээн. ХКД чурттарындан партерлар-биле дугуржулгалар үлүү 62,8 хуу болган. 2021 чылга деңнээрге, ыраккы даштыкы чурттар-биле бараан саарылгазы 33,7 хуу өзүп, 80,4 млн. америк доллар болган болза, ХКД чурттары-биле ол 47,4 хуу, азы 135,9 млн. доллар четкен.

Республика Россияның 18 регионнары-биле садыг-экономиктиг, эртем-техниктиг болгаш культурлуг кады ажылдажылга керээзи езугаар, регионнар аразының харылзааларын калбартып, идепкейжиткен. Турум автомобиль аргыжылгазы бар – Хакасия, Красноярск край, Новосибирск база Томск областар-биле кады ажылдажылга эки деңнелде.

2030 чылда, программаның төнчү чадазында, республиканың даштыкы садыг саарылгазының хемчээли 554,7 млн. доллар чедип, ооң 438,2 млн-ни экспортка онаажыр апаар.  Баш бурунгаар санаашкыннардан көөрге, импорт 110-120 млн. доллар чеде бээр.

Чаартынган программаның авторлары салдынган угланыышкыннарны чедип алырынга бүзүрелдиг. Эрткен чылдарның статистиказы ону бадыткап турар. Ылаңгыя, сөөлгү 15 чылдарда Тываның даштыкы садыг саарылгазы 17,2 катап өскен, ооң санында экспорт - барык 40 катап улгаткан.