Чаа чыл бүдүүзүнде күрүне шаңналдары

Декабрь 26-да ТР-ниң Чазаанга республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинге үлүг-хуузун киирип чоруур ажылдакчыларга, хоочуннарга Чаа чыл бүдүүзүнде күрүне шаңналдарын тывыскан.

Тыва Республиканың Баштыңы—Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол юбилейлиг 2014 чылды чурттакчы чон харыысалгалыг, шыңгыы белеткелдиг уткуур ужурлуг дээрзин онзагайлап демдеглээн. Республиканың девискээрин аштап-арыглап, арыг-силиг тудары-биле октаттынган оран-саваларны эде тургузуп, чаартып турар болгаш септелге ажылдары кидин түлүк. Юбилейлиг объектилерниң тудуу уламчылавышаан. Чурттакчы чонну «100 чылче базымнар», «Спортту — бажыңнар чанынче», «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» дээш, өске-даа чугула төлевилелдерже хаара тудары эргежок чугула. 2014 чылда Россияның аңгы-аңгы булуңнарында чурттап чоруур чаңгыс чер-чурттугларывыстың болгаш Тывага хамаарылгалыг бүгү чоннуң чыыжы болуп эртер. Байырлалда шупту ужуражып кээп, чаа вектиң эгезинде Тыва биле Россияның төөгүзүн чугаалажып, бодалдарны үлежири канчаар-даа аажок өөрүнчүг. Амгы үеде мурнады хөгжүдер угланыышкыннарны база колдадып, экономика, социал адырларны улам сайзырадыры—кол сорулгаларның бирээзи.

Шолбан Кара-оол аңгы-аңгы салгалдарның чыглып келген төлээлеринге байыр чедиргеш, оларның төрээн Тывазынга ханы ынакшылы, өскелерге үлегер-чижээ, хүлээнип алган ажылынга харыысалгазы, шынчы чоруу дээш өөрүп четтиргенин илереткен.


«Тыва Республиканың көдээ ажыл-агыйының алдарлыг ажылдакчызы» хүндүлүг атты Мөңгүн-Тайга кожууннуң Ветеринария эргелелиниң эпизоотолог эмчизи Дайынчы Хомушкуевич Дастанга тывыскан. Хүндүлүг хоочун 45 чылдың дургузунда ветеринар эмчи болуп ак сеткилдиг ажылдап чоруур. «Тыва Республиканың өөредилгезиниң алдарлыг ажылдакчызы» хүндүлүг атты Кызыл кожууннуң Каа-Хем суурунуң №2 ортумак школазының сан башкызы Любовь Ильинична Судеркинага тывыскан. Хоочун башкы 40 чыл иштинде ажы-төлдү эртем-билигге өөреткен, ооң өөреникчилериниң аразындан шыырак дээн специалистер үнген. «Тыва Республиканың алдарлыг юризи» хүндүлүг атка ТР-ниң Арбитраж судунуң чөрүлдээлер көрүлдезиниң суд составының даргазы Лариса Кур-Базыровна Маады, «Тыва Республиканың Кадык камгалалының алдарлыг ажылдакчызы» хүндүлүг атка Фаиза Кызыл-ооловна Сюрюнмаа төлептиг болган. «Тыва Республиканың алдарлыг ажылдакчызы» хүндүлүг аттарны ТР-ниң Спортчу белеткелиниң чыынды командазының хүреш (кулаа дыңнавас уругларның спорту) тренери Артыш Алексеевич Доржуга, Бай-Тайга кожууннуң Хоочуннар чөвүлелиниң даргазы Зоя Серендооевна Хомушкуга тывыскан.

Республика Баштыңының Өөрүп четтириишкинин Таңды кожууннуң «Тывахолдинг» КХН-ниң кол инженери Марат Дамбага, «Чадаананың орук септелге-тудуг эргелелиниң» кол инженери Денис Дамбажыкка, Каа-Хем кожууннуң Кундустуг суурунуң ортумак школазының таңныылы Долгар Донгакка, Чөөн-Хемчик кожууннуң чагыргазының хоочуну Клара Кенденге дээш, өскелерге-даа тывыскан.

Тыва Республиканың Баштыңы—Чазааның Даргазының Хүндүлел бижиинге ТР-ниң Экономика яамызының хоочуну Мария Агбан, күш-ажылдың хоочуну Тамара Герасимова, РФ-тиң Суд приставтарының Тыва Республикада эргелелиниң даргазының оралакчызы Киров Серен-Чимит, Улуг-Хем кожууннуң крестьян-фермер ажыл-агыйның баштыңы Саглай Дакыр-оол, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутады Маргарита Чульдум дээш, өскелер-даа төлептиг болган.

Күрүне шаңналдарын ниитизи-биле 32 кижиге тывыскан. Олар боттарының кызыл күжү, хүлээнген ажылынга кызымаккайы, ак сеткилдиг чоруу-биле бедик шаңнал-макталды чаалаан.

Эртип турар чыл чүнүң-биле онзагай болганыл?

Бо айтырыгны байырлыг хуралдың киржикчилери, күрүне шаңналдарының эдилекчилеринге салырымга, мынчаар харыыладылар:

Долгар Донгак, Кундустуг школазының таңныылы.

Тыва Республиканың Өөрүп четтириишкини-биле шаңнаткан.

— Бо чыл аажок дүжүткүр, эки болуушкуннар-биле байлак болду. Хөй чылдарның дургузунда школада ажылдап чоруур мен. Ооң мурнунда өөм ээзи-биле малчыннап чораан улус бис, 4 ажы-төлүвүс боттарының чедиишкиннери-биле ада-иезин өөртүп чоруур. Бо чылын оларның чедиишкиннери-даа хөй болган. Ол — эң-не улуг аас-кежик. Ажыл-ижимни үнелеп, Чазак Даргазы Шолбан Кара-оолдуң бедик шаңналын тывысканы — бо чылдың эң-не улуг белээ. Ам келир юбилейлиг 2014 чыл Тываның амыдыралынга балалбас исти арттырар.

Дайынчы Дастан, Тыва Республиканың көдээ ажыл-агыйының алдарлыг ажылдакчызы, Мөңгүн-Тайганың мал эмнелгезиниң эпизоотолог эмчизи:

— Кожууннуң ажыл-агыйынга болгаш мал эмнелгезинде ниити 45 чыл ажылдап чоруур мен. Шаанда 60-70 чылдар-биле амгы рынок үезин деңнээрге, аажок ылгалдыг. Ынчан аъттыг, тергелиг аалдар кезип ажылдаар, ам магалыг апарган ышкажыл. Амгы үеде оор-суктуң көвүдээнинден мал ажыл-агыйын тудары шала нарыыдаан. Малды чүгле эрес-дидим, ажылгыр, кызымаккай кижилер азырап, өстүрүп турар-дыр ийин. Бистиң кожууннуң мал эмнелгезиниң материалдыг хандырылгазы экижээн. Ооң түңнелинде бо чылын малдың тарылгазының планын 100 хуу күүседипкен бис. Мөңгүн-Тайга кызыгаар черде турар кожуун болганда, шээр, бода малга сибирь язвазы, бруцеллез дээн ышкаш халдавырлыг аарыглардан камгалал тарылганы база салган. Бистиң кожууннуң мал эмнелгези республикада мурнакчы черже үнүп турары өөрүнчүг.

2013 чыл эки көргүзүглерлиг күш-ажылдың чылы болган. Мал эмчизи кижиниң ажылы кыштың соогунда, чайның изиинде-даа берге. Кызып ажылдаанывыс түңнелинде бедик көргүзүглерни чедип алдывыс. Амы-хууда амыдыралымда база чедиишкинниг, багай эвес чыл болду. 6 ажы-төлүм эмчи, башкы, спортчу тренер болуп-даа ажылдап чоруурлар. Келир чылын Тыва биле Россияның демнежилгезиниң 100 чылынга чурттуң ажыл-ишчилери-биле бир дөмей хүлээнген ажылывыска ийи катап харыысалгалыг ажылдаар бис.

Валерий Салчак, Каа-Хем кожууннуң Кундустуг ортумак школазының котельная машинизи.

Тыва Республиканың Өөрүп четтириишкини-биле шаңнаткан.

— Школада 1 чыл ажылдап чоруур мен. Ажы-төлдүң каң кадыы дээш оларга таарымчалыг байдалды тургузары-биле байгы күжүм салып турар мен. Эртип турар чыл ажыл-агый, амы-хууда амыдырал талазы-биле-даа эки чыл болду. Бистиң республикага олимпий одун эккелгенин аажок сонуургадым. Yнүп келир чылды онзагай белеткелдиг, шыңгыы харыысалгалыг уткуур бис.

Алдынай Бады-Хоо.

"Шын" солун