Тываның Баштыңы Улуг-Хем кожууннуң чедери берге суурунга чораан

Найысылалдан чүгле 100 ажыг километрде, республиканың төп кезээнде-даа болза, Тываның чедери берге 13 суурунуң бирээзинге ол хамааржыр. Суурну бир талазындан Саян сыннары хажыылаан, а өске талазында – күчүлүг Улуг-Хем агып чыдар. Ынчангаш чылдың 3-4 айында – чазын дош частып турда, а күзүн хем доңгужеге ынаар чедери берге. Ындыг болзажок, Эйлиг-Хем - республика чазааның бичии суурларны катап хөгжүдер дээн политиказын чедиишкинниг боттандырып турарының көскү чижээ. 

Алдарлыг мохер дүктүң берикчизи узун дүктүг ангор өшкү өстүрүп-көвүдедип турган «Эйлиг-Хем» совхоз 90 чылдарның эгезинде ажылын соксатканда, суур хоозуралга таварышкан.

 Тываның Баштыңының эгелээни «Чаңгыс суур - чаңгыс бүдүрүлге» төлевилел чорудуу-биле эрге-чагырганың саң-хөө деткимчезин ажыглап, эйлиг-хемчилер чөөктүг өшкү ажыл-агыйын катап тургузуп, дүктен янзы-бүрү чүүлдер аргыыр бүдүрүлгени ажыткан. Бөгүнде ында ангор дүктү бүрүнү-биле болбаазырадыр цех ажылдап, чөөктен херээжен хеп аймаа болгаш аржыылдарны аргып турар.

 Суурнуң социал инфраструктуразы катап тургустунган - фельдшер-акушер пунктузу, аптека ажытынып, чонга дузазын көргүзүп турар. Беш чыл бурунгаар паром кежиин чаарткан. Ам бо хүнде чаа клубту байырлыг байдалда ажытканы бо. Суурнуң хөгжүлде айтырыгларынче кичээнгейни салып, боттуг ажылдарны кылганындан, кижилерниң өскээр көжүп чорууру эвээжээн. Бо хүннүң көргүзүү-биле алырга, чурттакчы чоннуң саны 150 кижиге көвүдеп, 632 турганындан 780 кижи четкен. Көдээ ажыл-агый бизнезинге губернатор төлевилелдери улуг дузаны көргүскен: Эйлиг-Хемде көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелери 7 тургаш, ам 11, сайгарлыкчылар 13 кижи тургаш, ам 19 четкен. Хууда дузалал ажыл-агыйлары 145 турган болза, ам оларның саны - 188.

 «Улуг ажыл бичии чүүлден эгелээр, саннар эвээш-даа болза, ажыл шимчеп турар. А эң-не кол чүве – кижилерниң хей-ады бедик. Ынчангаш-ла боор мында агиткварираларның, хөй-ниити ажылының түңнелдери эки, бот-тывынгыр чогаадылга хайнып турар. А чаа Культура бажыңы үезинде туттунган. Делгем школа, ФАП-даа бар, салгалдан салгалче улустуң ужур-чаңчылдарын дамчып чоруур сууржуң амыдырал мында хайымныг-дыр» - деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. 

Республика Баштыңы Улуг-Хем кожуунга ажыл-албан аайы-биле чорааш, кожуун төвү - Шагаан-Арыг суурда бо чылын ажыттынган «Мен - патриот мен» деп элээдилер клувунга база четкен. 

«Шериг-патриотчу шимчээшкинче оолдарны сонуургадып хаара тутканын бөгүн көрдүм. Мээң кыйгырыымны деткип, оолдарны эвилелдеп, мындыг кайгамчык клубту ажыткан башкыларга четтирдим. Оларның арга-дуржулгазын бүгү республикага нептередир херек. Клубче оон-даа хөй оолдар, уруглар кээр кылдыр, материалдыг бааззаын быжыглаарынга киржип, спортчу маттар болаш тирни эккеп бээр мен» - деп, чазак даргазы чугаалаан.  

Улуг-Хем кожууннуң удуртулгазының ажылчын хуралынга олурушкаш, Тываның Баштыңы Р-267 федералдыг трассадан хоорайже кирер оруктуң багай байдалынче кичээнгейни угландырган. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бо орукту 2018 чылда республиканың орук ажыл-агыйын хөгжүдер планче киирер кылдыр, чагыгны кылгаш, чогуур документилерни белеткээрин кожуун чагыргазынга дааскан.