Удуртукчуларның үлегери

Суббота — неделяның онза­гай хүннериниң бирээзи.  Ол хүннү езулуг шын дыштанып эрттирерин организастаар деп шиит­пирни эрге-чагырга хүлээп алган. Аргалыг болза удуртукчулар, чон­ну баштап турар улус, боттарының амыдыралында үлегери-биле дыштаныр хүннерни ажыктыг болгаш солун кылдыр эрттирерин дугурушкан. 

Ынчангаш декабрь 17-де Кызылдың  Ярыгин аттыг спорт комплекизинге, ТР-ниңБаштыңы Ш.Кара-оолдуң эгелээшкини-биле, РФ-тиң камгалал сайыды С.Шойгунуңюбилей ха­рынга тураскааткан баскетбол маргылдаазы хоочуннар аразынга болган. Аңаа ниитизи-биле беш ко­манда киришкен. Чазак­тың, Дээди Хурал­дың, «Динамонуң» хоо­чуннары, Хоочуннар клу­вундан ийи команда киржип, күжүн шенешкеннер. Бир-ле дугаарында, Дээди Хурал биле Чазактың командазы ойнааш, изиг-изиг тудушканыныңтүңнелинде, ТР-ниң Баштыңы Ш.Кара-оол баштаан команда баштайгы оюнга тиилеп алдылар.

«Бо маргылдааны  чүгле дыштанып алыр дээш эвес, а  2015 чыл  алдарлыг, хүн­­дүлүг  чаңгыс чер-чурттуувус С.Шойгунуң юбилейлиг чы­лы.  Чаңгыс чер-чурттуувус ам-даа алдаржып, төрээн чону, бистен, деткимчени алзын дээш, С.Шойгунуң юбилейинге тураскааткан янзы-бүрү мар­гыл­даалар эрттирбишаан, ажы-төлүвүске ооң чижээн көргү­зүп,  «Сен   база С.Шойгу ышкаш бооп болур сен» — деп, уруг-дарыывысты угаадып чугаалаары-биле хөй чи­жек­­тер херек, ынчангаш чылдың эгезинде спортчу маргылдааны хоочуннар аразынга эрттирип тура­рывыс бо. Тиилээн ко­ман­­­даны  С.Шойгунуң хө­рек чуруун чуруп каан футболка белектер-биле  шаңнаар.  Юби­­лейлиг чыл­да чүгле хоочуннар ара­зынга маргылдаалар эвес, а школачылар аразынга  чогаадыглар, диктантылар, викториналар хевиринге мөө­рейлерни чоп эрттирип бол­бас деп. Ынчалза-даа, мен бодаарымга,  С.Шойгуга эң кол белек кылдыр, Чадаана хоорайда ооң ада-иезиниң чурттап чораан бажыңынга чараш музейни  ажыдып бо­лур арга бисте бар. Оон ыңай  С.Шойгунуң күжү-биле тудуп каан спорт комплексти ооң ады-биле чоп адап болбас деп. Шагаан-Арыгга ооң адынга тураскааткан улуг, чараш проспектини кылып каап болур. Кызылга шериг-патриотчу төптү бичии уруг-дарыгга  ажыдып болур.  Оон-даа хөй-хөй өске чо­гаадыкчы ажылдарны кы­лып болур аргавыс бар. Бо юбилей  бистиң чонувустуң бурунгаар хөгжүлдезинге, хей-аъды бе­дии­­ринге  улуг салдарлыг болур ужурлуг.  Маргылдааны эрттирип тура­рывыс дээрге-ле юбилейниң бир дугаар базымы-дыр. Ам чаа  Дээди Хуралдың командазы-биле кончуг эки ойнадывыс, бо удаада бис удуп алдывыс. Бистиң командавыста  хөй ке­зиинде яамылар даргалары боттары чүве. А Дээди Хуралдың командазын көө­рүмге, оларның аразында ийи-ле депутат бар чорду. Эш-хуу, баштак аян-биле  дилээрим болза, депутаттар боттары база спорт-биле ам-даа шыңгыы өңнүктежирин күзээр-дир мен» — деп, ТР-ниң Баштыңы Ш.Кара-оол чугаалады.

Депутаттар база  неделя санында ийи катап үргүлчү  боттарын дадыктырып ойнап ап турар. Маргылдаа үезинде олар дээш аарыкчылар база хөй болган.  Олар спортка хамаарышкан хоойлуларны хө­йү-биле хүлээп ап турар. Ынчангаш  амыдыралга боттарының үлегерин көргүзүп, коллективтиң иштинде шак мындыг спортчу дыш­танылгаларны удаа-дараа эрттирип турар. Аңгы-аңгы төлевилелдерге киржип,   боттарының харыылап ту­рар округтарында бичии уруглар ойнаар спорт шөлдерин тудуп кылырынга улуг үлүг-хуузун киирип, чүг­ле хоойлу кырында эвес, а херек кырында кадык-чаагай амыдыралды бот­тарының үлегери-биле сур­таалдап турар.

Спортчу  маргылдааның киржикчилери хоочуннарывыстың спортка хандык­шылын, ойнаан оюнунче шуут-ла «кире бергенин» көргеш,  магадап ханмадым. Бөмбүк соондан улуг даргаларывыстың спортчу тускай хептерлиг халып, ойнап турарын көрүп олура, чанымга олурган хоочуннар-биле чугаа­лажып, оларның спортчу амыдыралының ду­гайында улуг сонуургал-биле дыңнадым. «Хоочуннар клуву» деп тускай клубтуг болдулар. Ында ам бо хүн­­нерде ниитизи-биле бежен ажыг кижи неделяда үш катап чыглып кээп, мага-бодун дадыктырып ап  турар. Оларның аразынче  дөртен хар ашкан кижи кирип болур.   Клубче ки­рип, кежигүн болу бергеш,  тускай «киир бижидилге»  кы­лыр, ол дээрге клубтуң ойнакчыларының аразынга маргылдаа эрттиргеш, шаң­налдарын харыылаары болду. Маргылдаа соонда Тыва үн­­дезин культура төвүнге улгат­кыжеге че­дир кады ойнаар эш-өөрүн  изиг, сүттүг шай, эът-мүн-биле шайладыры чаң­­чыл болган. Клубтуң эң улуг назылыг кежигүнү хөй-ниити палатазының дар­газы, чоокта чаа ал­дан тос харны харлап, байырлалын демдеглеп эрт­тирген Х.Д. Монгуш бол­ду. Маргылдаа үезинде кайы-даа командаларда  ча­раш оюну, аваангыр, каш­пагай, шимченгири-биле ылга­лып турар, кастыктары көгергилей берген хоочун  ойнакчыларны көргеш, ма­га­­­дап олурдум.  Дээди Ху­ралдың командазындан   Бо­­­­рис Оор­жак   команда­зынга эң хөй санны киирди. Чазактан  Юрий Октяевичиниң кайыын-даа бөмбүктү төге­рикче киир октаары, ооң баскетбол оюнунга  езулуг  мергежээнин көргүзүп тур­ду. Ол чараш оюну-би­ле ко­­мандазынга эң хөй санны киирди. Шынап-ла, улуг дар­галарывыстың, чеже­мей­­ниң-даа чымыштыг, харыы­салгалыг ажыл-иш­тиг болза,  культурлуг дыштаныр үени тып, боттарының  амыдыралы-биле чонунга үлегер-чижек  болур дээш кызып турарын үнелеп демдеглевестиң аргазы чок.  Оларның үлегерин эдерип, дыштаныр хүннерни ажыктыг болгаш солун кылдыр эрттирип, өзүп орар салгалдарывыска спортка хандыкшылды дамчыдары чугула. База ол ышкаш чаңгыс чер-чурттуувус С. Шойгунуң юбилейлиг чы­лын демдеглеп, аңаа хүндүткелди ажыл-херектеривиске көргүзүп,  ажы-төлүвүске ооң  үлегерин чугаалап, сагындырып чоруур болзувусса, кончуг эки.

Хоочуннарның солун чугааларын дыңнап, хөөрежип, чараш оюнун көрүп, ажаанзырап олурумда, мар­гылдаа-даа адакталды. Ачыр-дачыр тудушканының түңнелинде «Динамо» командазы бир дугаар черни, ийи дугаар черни  Чазактың командазы ал­ганнар. Тиилекчилер РФ-тиң камгалал  сайыды С.Шойгунуң хөрек чу­руун чураан  футболкаларны  алганнар.

Айдың Ондар.

Чурукту Альберт Хомушкуну тырттырган.