ТЫВАНЫҢ БАШТЫҢЫ УЛУГ ХАРГА АЛЫСКАН КАРА-ХӨЛ СУУРЖЕ НЕМЕЛДЕ ТУСКАЙ ТЕХНИКАНЫ ЧОРУТКАН

 «Москвадан келген дарый, кожууннар-биле видео-харылзааже үндүм. Кылын харның дүшкени нарын байдалды тургусса-даа, ону ажып эртип болур. Баштайгы хүннерден-не эгелээн ажыл - чер-черлерде күштерни болгаш дериг-херекселдерни мөөңнээри эң кол. Бөгүн Кара-Хөлче үш бульдозерни, үш Уралды база кывар-чаар материалдарны немей чорударын дугуруштувус – деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунга, пятницада эрткен онза байдалдар комиссиязының хуралының соонда бижээн. – Тус черлерниң эрге-чагырга черлери малчын турлагларже чедип, одар шөлдерин далбыйлаарынга белеткелди хандырар ужурлуг. Мал ажыл-агыйларынга бар-ла аргалар-биле дузалаар, чидириглерни эвээжедир даалганы Көдээ ажыл-агый яамызынга даандырдым. Мал чеминге хереглелди ылап шын тодарадыр, малчыннарга чидириг турбас кылдыр ажылды тургузар, чүгле аргажок берге байдалда малды согар! Ажылды ам-даа уламчылаар, шупту кожууннарны хыналдада алган бис». 

 Тываның шупту муниципалдыг тургузугларының тус чер бот-башкарылга органнарының, яамылар болгаш ведомстволарның удуртукчулары видеоконференция-харылзаага киришкен. Шолбан Кара-оол хуралды ажыдып тура, республиканың ажыл-чорудулгазының кол үндезини, республикада кижилерниң орулгаларының дөзү мал ажыл-агыйында дээрзин демдеглээн. Эрге-чагырганың шупту органнарының, ниитилелдиң ниити кол сорулгазы – бүгү деңнелдерге дээштиг кады ажылдаары деп, ол айыткан.

 «Дыка хөй бистиң чаңгыс чер чурттугларывыстың кол өнчүзү - мал-маганда. Кижилер ол чөлеңгиижин ышкынмас кылдыр шупту чүвени кылыр ужурлуг бис. Чиге салдынган сорулгалар, айтырыгларны тода билири, үре-түңнелдиг хөделиишкиннер – эрге-чагырганың шупту тургузугларындан бөгүн ону негеп тур мен». 

 Бай-Тайга кожуунда хар аштаар ажылдар дүн-хүн дивейн чоруп турарын, Чазак Даргазының оралакчызының хүлээлгезин күүседип турар Байбек Монгуш хурал үезинде дыңнаткан. Сөөлгү медээлерден алгаш көөрге, 276 кыштагларның 168-инче орукту аштаан. Кожууннуң девискээринде 29 санныг техника ажылдап турар, ында 4 бульдозер, 2 грейдер, 2 УРАЛ автомашина, 19 трактор база харга чоруур 5 тускай техника бар.

 Кара-Хөл суурда байдал элээн нарын болуп артпышаан. Каш хонук дургузунда Кара-Хөлге 7 айның нормазы хире хар дүшкен, гидрометерологтуг хайгааралдан алырга, 52 чылда туруп көрбээн – 1 метр хире кылын хар чагган. Малчын коданнарже оруктар муңгашталган. 117 хире кыштагларның 27-зинче оруктарда харны 5 санныг техника-биле аштап турар. Ындыг болзажок, ноябрь 10-нуң дүнезинде хадаан күштүг хаттан оруктар катап хөртүктелген. Соксаал чок ажылдап турганындан, ийи бульдозерниң бирээзи үрелген. Чамдык черлерде хөртүктерни ЗИЛ автомашина эртип шыдавас.  

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол илеткелди дыңнааш, республиканың Орук-транспорт база Көдээ ажыл-агый яамыларынга Кара-Хөлче немелде транспорт техниказын чорудар даалганы берген. Ынаар 3 УРАЛ база 2 бульдозерни чорудар, ТР-ниң Одалга болгаш энергетика яамызының курлавырындан КЧМ-ни аңгылаар.  

 Шолбан Кара-оол байдалды доктаамал хайгаарап, ооң уржуктарын дамчыдып турарын социал ведомстволарга онааган. ТР-ниң Кадык камгалал яамызы дарый эмчи дузазын көргүзерин хандырып турар. Малчыннарга дуза кадар күзелдиг хамаатыларындан хүлээп алыышкын офистерин бо хүннерде организастаарын Күш-ажыл болгаш социал хөгжүлде яамызынга дааскан.  

 Тываның Баштыңының чугаазы-биле алырга, республиканың чурттакчыларындан малчыннарга канчаар дузалажып болур дугайында айтырыглар хөй кээп турар.  

 Шолбан Кара-оол кожуун чагыргаларында коллегаларынга мал ажыл-агыйын камгалап, каражаны эвээжедир талазы-биле айтырыг - эрге-чагырганың тус чер органнарының мурнунда дарый күүседир сорулга ол дээрзин айыткан. Малчын кодан бүрүзүнде чүү болуп турары – тус черниң эрге-чагыргазындан хамааржыр. 

 Чазак бодунуң талазында кол айтырыгларга: техника, кывар-чаар материалдар-биле дузалалажып, мал чемин садып алырынга саң-хөө курлавырлары-биле дузаны кадар. Мал чеминиң хереглелин тодарадыры – көдээ ажыл-агый яамызының бирги айтырыы ол дээрзин Шолбан Кара-оол сагындырган. 

 Улуг мал ажыл-агыйларынче – күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгелеринче малдарны көжүрүп, ону ажаап-тежээниниң чарыглалдарынга төлевирни кылыр арганы өөренип көөрүн айыткан. Эң-не берге байдалдар тургустуна берзе, мал согар тускай цехтерге малды соп, ооң эъдин шыгжаар соодукчулар-биле хандырарын ук яамы организастаар ужурлуг. Регионнуң удуртукчузу кывар-чаар материалдарга, мал чемин садарынга, муниципалдар аразы чергелиг онза байдалдың уржуктарын чайладырынга дээш хемчеглерже тускайлаар акша-хөреңгиниң хемчээлин дарый тодарадырын республиканың саң-хөө яамызынга айыткан.  

 Онза байдалдар комиссиязының хуралын доозуп тура, байдал нарын, ынчалза-даа кады демнежип, күштерни болгаш курлавырларны мөөңнеп тургаш, ону ажып шыдаар бис деп, Шолбан Кара-оол чугаалаан. Эрге-чагырганың, ылаңгыя муниципалдыг эрге-чагырганың төлээлери айтырыгларны шиитпирлээринге бүрүн харыысалгалыг болгаш беримчелиг болуру чугула.