Тываның Баштыңының 2020 чылда Айыткалында Өвүр кожуунга дорт хамааржыр айтырыглар хөй

Аржаан Ооржак, Өвүр кожуун чагыргазының даргазы: - Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Валерьевич Кара-оолдуң «Хөгжүлдениң чаа энергиязы. Тывага чурттаар. Тывага чоргаарланыр» деп айыткалында Өвүр кожууннуң чагыргазының 2020 чылдың сорулгаларында болгаш планында чоннуң амыдырап-чурттаарынга деткимчелер эвээш эвес салдынганын демдеглезе чогуур.

2019 чылда кылып чоруткан ажылдарга хамаарыштыр социал ужур-дузалыг тудуглардан кожуун төвү Хандагайтыда Чечек уруглар садында немей чаа корпустуң тудуун бо чылын ажыглалче кииргеш, аңаа ийи бичии бөлүктү база 10 ажылчын олуттарны тургузар. Чуртталга бажыңнарындан чылдың-на өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралын чидирген уругларга чаа бажыңнарны тудуп турары кожуунда эки күүсеттинип турар. Эрткен чылдың төнчүзүнге чедир ниитизи-биле 19 чаа бажыңнарны туткан, а 2020 чылда 4 бажыңны кылыр.

«Өөредилге» национал төлевилел езугаар Солчур болгаш Саглы сумуларының школаларында спорт залдарында капитал септелгелерни “Чаңгыс демниг Россия” партиязының деткимчезиниң ачызында кылдынган. «Өзүлдениң туружу» деп өөредилге чаартылгазының шөлүн Хандагайтының ортумак билиг школазында ажыткан. Амгы үениң негелделеринге дүүштүр чаа билиглерни уруглар шиңгээдип ап турарлар. 2019 чылдың күзүн

Саглы болгаш Солчур ортумак школаларында амгы үениң технологиязының база бир төлевилели - кончуг дүрген дамчыдар интернетти кошканы уругларга-даа, башкыларга-даа өөрүнчүг болуушкун болган. 

Чоокта чаа кожууннуң ыраккы сумуларынга хамааржыр Дус-Даг школазынга чаа автомашинаны байырлыг байдалга Чазак даргазының тывысканы база школага бир улуг деткимче болган. Уругларны кожуун төвүнче, азы болза найысылалче экзаменнер дужаарда, олимпиадаларга киржирде, маргылдаалар дээн чижектиг чоруктар кылырынга кончуг дузалыг эт дээрзин чүгле дус-дагжылар эвес, бүдүн Өвүр кожуун өөрүп четтирген. 

Тудугларга хамаарыштыр Хандагайтының стадионунда шывыглыг футбол шөлүнүң ажылдары чоруп турар. Ону 2020 чылда чазын байырлыг байдалда ажыдары планнаттынган. Ол ышкаш Чаа-Суур база Саглы суурларга чаа стадионнарны кылырын планнаан. Дус-Даг сумузунга «Эзирлерниң уязы» деп чаа төлевилелди спорт яамызы-биле деңге ажылдап тургаш, бо чылын боттандырар дээнин Тываның Баштыңы деткээн. 

Көдээ суурларны чаагайжыдар дээш бичии уруглар ойнаар шөлчүгештерни суму бүрүзүнде бичиилеп немей тудуп турар. «Арыг суг» программа-биле Сарыг-Хөл болгаш Саглыда ниитиниң ажыглалынга кудуктарны кылганы сумуларның чурттакчы чонунга дыка-ла ажыктыг болган. 

Хандагайтының төвүнде уруглар ойнаар шөлчүгештиг, долгандыр чырыктыг, дыштанырынга таарымчалыг болгаш чадаг кижилер кылаштаар тротуарлыг "Арыкчыгаш" шөлдү кылдыр кылып дооскан. 

Социал төлевилелдер боттаныышкыны-биле кожуун иштинде «Социал картофель», «Социал хөмүр-даш», «Инек - чемгерикчи малым» дээш хөй ажы-төлдүг болгаш орулгазы эвээш өг-бүлелер чылдың-на деткимчелерни ап турар. 

Хандагайтының Геннадий Тумат аттыг культура бажыңында Улусчу театрны Россияда театр чылында ажыткан. Уругларның уран чүүл школазында чаа үрер-хөгжүм херекселдерин садып алганы, Саглы, Солчур сумуларының көдээ культура бажыңнарында материалдыг чаартылга болган. 

Өвүр кожуун республикада хөй мал-маганныг кожууннарның санынче кирип турар. 2016 чылдан тура «Кыштаг - аныяк өг-бүлеге» губернатор төлевилелинде кожуундан 24 аныяк өг-бүле киржип турар. Кожуунда 3 муниципалдыг унитарлыг бүдүрүлгелер көдээ ишчилерниң чымыштыг ажыл-амыдыралынга чиик болзун дээш машина-техника-даа, мал-маган-даа талазы-биле деткимчелерни чазактан ап турар. 2019 чылда Саглы сумузунуң арат ажыл-агыйлыг малчыны бурят «буубей» уксаалыг 100 баш кошкарларны алган. 

Кожууннуң көдээ ажыл-агый эргелелинге Тываның Чазаандан УАЗ-фермер автомашинаны база эки көргүзүглери дээш бо хүннерде чаа тракторну алганывыска канчаар-даа аажок өөрүүр-дүр бис. Кожууннуң сайзыралынга орук кыдыынга хөй-ниитиниң чемненилге черин ажыдып алыры-биле экономика яамызындан бир хамааты акша деткимчезин алгаш, документация талазы-биле ажылдарны чорудуп турар. 

Өвүр кожууннуң төп эмнелгези дүрген эмчи дузазын чедирер чаа автомашинаны алдывыс.

«Чурттар аразының «Хандагайты-Боршоо» эрттирилге пунктузу 2021 чылда республиканың хөгжүлделиг чаартылга программазынче кирген. Ону дооскан соонда, дораан-на улуг садыг-логистика төвүн тургузар талазы-биле ажылды эгелээр» деп Шолбан Валерьевичиниң 2020 чылда айыткалында кииргени кожуунувуска сайзырал болгаш хөгжүлде дээрзи билдингир.