Тывада өрт айыылынга удур шалыпчы айга белеткел эгелээн

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң даалгазы езугаар, республиканың чазаанга муниципалдыг тургузуглар-биле видеоконференцияны эрттирип, аңаа арга-арыг фондузунуң черлеринге 2017 чылда өрт айыылынга удур белеткелдиң айтырыгларын чугаалашкан.  

 Республика девискээринде өрттерни болдурбас база өртке удур дүрген хөделири-биле регионнуң удуртукчузу СФО-да Арга-арыг ажыл-агыйының департаментизи, «Авиаарга-арыгхайгаарал» ФБА, Росарга-арыг ажыл-агыйы-биле кады арга-арыг өрттерин өжүрериниң каттышкан планын бадылаан. 

 Бо хүнде Алтай, Хакас, Бурят республикаларның, Красноярск край биле Иркутск облазының кызыгаарлашкан черлеринде өрттер өжүреринге кады ажылдажылганы хандырар дугайында эрге-чагырга органнарының дугуржулгазы чардынган. Оон аңгыда Тываның эрге-чагыргазы Мөңгүн-Тайга, Өвүр, Эрзин, Тес-Хем, Тере-Хөл, Каа-Хем кожууннар биле Моолдуң Хубсугул, Завхан, Увсанур аймактары база Моолдуң Долгандыр хүрээлел яамызының Арга-арыгны өстүрүп, ону шинчилээр төвү-биле кызыгаар чоогу территорияларда арга-арыгны камгалап база катап тургузарынга кады ажылдаар дугайында дугуржулга чедип алган. 

 Амгы үеде авиация-биле арга-арыг өрттерин өжүреринге аукционнар чоруп турар: 6 ажык аукционну чарлаан, оларның үжүнде ниитизи-биле 43,4 млн. рубльди ойнап алган (АН-2 маркалыг 2 борт 18,9 млн. рубль, Ми-8 деп 1 вертолет 24,4 млн. рубль). Ми-2-ниң 2 бортун база 1 Ми-8-ти катап болур тендерже хаара тудур. 2017 чылда арга-арыг өрттерин өжүреринче 528 кижини база 110 санныг техника аймаан хаара тудары көрдүнген. «Онза байдалдардан чурттакчы чонну база территорияларны камгалаары, өрттен айыыл чок чорукту хандырары» күрүне программазы-биле бо чылын 688 муң рубльди өртке удур дериг-херекселдерни садып алырынга база эки турачы өртчү командаларның кежигүннерин камгаладырынга аңгылаан.

 Эрткен чылын Тываның Чазаа ол сорулгага 480 муң рубльди чарыгдаан, өртке удур дериг-херекселдерни муниципалдыг тургузугларга дамчытканын сагындыраал. Муниципалиттерниң өнчүзүнче инвентарьны шилчидериниң дугайында керээ езугаар, боттарының акша-хөреңгизи-биле дериг-херекселдерни, идик-хепти садар ужурлуг, ындыг болзажок бо хүннүң байдалы-биле ол пунктуну чүгле Бай-Тайга, Чаа-Хөл, Тес-Хем база Чеди-Хөл кожууннар күүсеткен. Эки турачы өртчү командаларны ооргага чүктеп алыр өрт өжүрер дериг-херекселдер, бензин-биле ажылдаар хирээ, агаар үрдүрүкчүзү, балдылар, хүүректер, кочалдар, өртчүнүң дайынчы хевиниң комплектилери-биле хандырар ужурлуг. 

 Кыска хуусаа иштинде тускай техниканы септээринге саң-хөөнү тускайлаарын кожуун чагыргаларының удуртукчуларынга дааскан. Бай-Тайга кожууннуң Кара-Хөл, Кызыл кожууннуң Элегес-Аксы, Өвүрнүң Ак-Чыраа, Бии-Хем кожууннуң Хүт, Чөөн-Хемчиктиң Ийме биле Шеминиң, Барыын-Хемчиктиң Аяңгаты, Чеди-Хөлдүң Хендерге биле Элегес, Сүт-Хөл кожууннуң Ишкин сумуларының девискээрлеринде ол талазы-биле чидиг айтырыглар бар. 

 Тываның 13 пунктузунда: Тоора-Хемде (3 ), Салдамда (2), Сайлыгда (2), Чербиде (2), Арыг-Бажында, Арысканда, Сойда база Шуурмакта (1-1 электросирена) чурттакчы чонга дүрген дыңнадыышкын херекселдерин тургускан. Бии-Хем, Таңды, Мөңгүн-Тайга, Улуг-Хем база Чөөн-Хемчик кожууннарда дыңнадыышкын системазының дериг-херекселдерин септээр херек.

 Муниципалитеттер аппаратураның чүзү үрели бергенин тодарып, септеткеш, дыңнадыышкын ситемазының техниктиг хандырылгазын чорудар кылдыр Тывасвязьинформ-биле күрүне керээзин чарар. Чурттакчы чонга дыңнадыр төпчүткен дериг-хрексели чок чагырга девискээрлери, эки турачы дружиналар, волонтерлар, суурнуң херээженнер база эрлер чөвүлелдери-биле өрегелерни кезип, дыңнадыр.

 Өрт айыылынга удур белеткел планының аңгы пунктузунда чурттакчы чон ортузунга тайылбыр ажылы кол черни ээлээр. Арга-арыгның күрүне комитеди, ТР-ниң ХК база ОБ албанының специалистери ооң ажыктыын демдеглеп, тус чер чагыргаларынга ол ажылдың шынарын экижидерин сүмелээн. Муниципалитеттер албан езузунуң сайтылары, социал четкилерде ниитилежилгелер, муниципалдыг информация чепсектери дамчыштыр кожууннуң чурттакчыларынга өрт айыылының дугайында доктаамал дыңнадыр.

 Республиканың чурттакчыларын арга-арыгже кирерин кызыгаарлаары - өрттер санын эвээжедиринге эки салдарлыг деп, арга-арыг ажыл-агыйының ажылдакчылары санап турар. 2016 чылда республикага өртке удур онза байдалды чарлап, арга-арыгже чоннуң кирерин кызыгаарлаан соонда, арга-арыг өрттериниң саны 2015 чылга деңнээрге 4,5 катап эвээжээн.  

 ТР-ниң күрүнениң арыг-арыг комитединиң дыңнадыы-биле алырга, Эрзин, Тес-Хем, Чеди-Хөл, Чөөн-Хемчик, Чаа-Хөл, Кызыл, Каа-Хем, Бии-Хем база Өвүр кожууннар өртке удур белен. Сүт-Хөл биле Барыын-Хемчик кожууннар колдуунда база белен. Бай-Тайга кожуунда белеткел кошкаагын көргүскен, ынчангаш бо чоокку хонуктарда четпестерни чайладырын чагырга черинге дааскан.