Кожа чурт - биле харылзааны сайзырадыр

«Тываның Баштыңының Моолче аян-чоруу кожа күрүне-биле кады ажылдажылгага улуг ужур-дузалыг» деп, Чазак Даргазының бирги оралакчызы Михаил Козлов республика Чазааның чанында Башкарылга чөвүлелиниң хуралынга медеглээн.
    Аңаа Тыва биле Моолдуң аразынга даштыкы экономиктиг харылзааларны болгаш кызыгаар чоогунуң кады ажылдажылгазын улам ыңай сайзырадырынга хамаарышкан хөй-хөй айтырыгларны чугаалашкан. Кожавыста күрүне-биле кады ажылдажылганың хөй-хөй айтырыгларын шиитпирлеп алыр болзувусса, бурунгаар базымнар чедип алдынар деп, ол санап турар. «Республика Баштыңы Шолбан Валерьевичиниң чоокта чаа Улан-Баторже кылган аян-чоруу улуг ужур-дузалыг болган, ындыг турбуже бистиң талавыстан кызыгаар чоогунуң садыглажыышкынын сайзырадыры, «Хандагайты» эрттирилге пунктузун чаартып кылыры чугула болуп турар»--деп, ол демдеглээн. 
   Баят уксааның хойларын Убса-Нур аймактан садып алырының дугайында Моол тала-биле дугуржулганың боттанып турарын чөвүлел кежигүннери сайгарып чугаалашкан. Тус черниң хоюнуң уксаазын экижидери-биле кожа Моолдан кошкарлар мал садып алырын совет үеде аажок боттандырып турган дээрзин көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем сайыдының бирги оралакчызы Сергей Ондар дыңнаткан. Ону чүгле 70 чылдарда соксаткан. Ол ажылды катап эгелээриниң талазы-биле Көдээ ажыл-агый яамызы улуг оралдажыышкыннарны кылып келген, хой садарынга сонуургалдыг Моол тала-биле элээн хөй дугуржулгалар чардынган. Ону боттандырарынга чамдык чылдагааннар шаптык болуп турар, чижээ, мал аарыгларының байдалы, ону кызыгаар эрттирериниң айтырыглары аңаа хамааржыр. 
    Кызыгаар чоогунуң «Хандагайты» эрттирилге пунктузунга карантин эрттирер черниң төлевилел-смета документациязын белеткеп кылырын Башкарылга чөвүлели Көдээ ажыл-агый яамызынга дааскан. 
   Хуралдың киржикчилери Тываның болгаш Моолдуң кызыгаар чоогунда девискээрлеринге ярмаркалар эрттирерин организастаарынче улуг кичээнгейни салганнар. Республика девискээринге эртер ярмаркаларга Моолдуң улуг-улуг бараан бүдүрүкчүлерин хаара тудары чугула дээрзин Өвүр, Тес-Хем, Эрзин кожууннарның чагыргаларының баштыңнарынга сүмелээн. Бистиң бараан бүдүрүкчүлеривис моол садып алыкчының негелдезин билген турары чугула. Ынчан чүгле кызыгаар чоогунуң садыглаашкыны тус чер бюджеттерин долдурарынга идиг болур. Ол ышкаш бараанны түр шыгжаар склад кылдыр республиканың Хереглекчилер эвилелиниң Хандагайты суурда баазазы турган черни ажыглаарын Өвүр кожууннуң чагыргазынга саналдаан. 
   Тыва болгаш Моол компанияларның бүдүрген барааннарын Кызылга, «Сүбедей» спорт комплекизинге садып-сайгарарының дугайында саналдар ол хуралга база үнүп турган. «Хандагайты» эрттирилге пунктузун хөй талалыг эрге-байдалдыг болдурарының дугайында айтырыгны чөвүлелге ханы сайгарган. Тыва каайлы чериниң начальнигиниң бирги оралакчызы Елена Пинясова «Тыва-хамааты-төлевилел» ААН-ниң ажылдап кылган төлевилел-смета документациязы экспертизаны эрткен болгаш чогумчалыг деп үнелелди алган дээрзин дыңнаткан.
   Тыва Республиканың төлээ черин Улан-Баторга ажыдарының талазы-биле кылдынган ажылдың кыска отчедун Даштыкы экономиктиг харылзаалар талазы-биле агентилелдиң директору Чылгычы Ондар кылган. Кожавыста күрүнеге бүдүрген үүле-херектерден Шолбан Кара-оолдуң Моолдуң Чазааның Даргазы дээрги Алтанхуяг-биле ужуражылгазы болган деп, ол демдеглээн. Аңаа баят уксааның хойларын Моолдан садып алырының, Кызыл—Курагино аразының демир-оруунуң тудуунуң, Улан-Батор—Иркутск—Кызыл агаар оруун ажыдарының айтырыгларын чугаалашкан дээрзин база Чылгычы Ондар дыңнаткан.

"Шын" солундан алдынган