Тываның Баштыңы Кызылдың президентиниң кадет училищезиниң хайгаарал чөвүлелиниң хуралын эрттирген

Бир эвес доозукчуларның социал паспорттарын көөр болза, оларның хөй кезии Кызыл хоорайдан, республиканың кожууннардан болза, Петропавловск-Камчатск, Хакасия, Кемероводан оолдар база бар. Оолдарның 15-жи – өскүстер, ада-иезиниң хайгааралы чок арткан болгаш долу эвес өг-бүлелерден.  

- Эң кол чүүл – харыысалгада. Хайгаарал чөвүлелиниң составында ИХЯ-ның, Истелге килдизиниң, Өөредилге яамызының төлээлери кирген. Ийиде, Азияның төвүнде Россияның кыйыы кызыгаар регионда тургустунган КПКУ-нуң сорулгаларын күүседир дээш ооң ажыл-амыдыралынга Хайгаарал чөвүлели эң идепкейлиг киржирин дыка-ла күзеп тур мен. Бистиң училищевис өскелерден бир, чартык базым, сантиметр-даа эки апарсын дээш, шыдаарывыс бүгү-ле аргалар-биле деткиир херек. Дүүнгү лаврларга таамчыраар эргевис чок. 

- Бо өөредилге чериниң иштики ханы утказын силерге чедирикседим. Камгалал яамызының амгы үениң бо өөредилге албан чери российжи хемчээлдиг албан чери болур улуг курлавырлыг деп бодаар мен. Бис чүгле улуг чуртувустуң эвес, а төрээн черивистиң база патриоттары бис. Бо өөредилге чылында бирги доозукчуларны доостуруп турар бис, олар – башкы коллективиниң ажыл-чорудулгазының үре-түңнели-дир. 

Тываның хөгжүлдезин шапкынчыдып, экономикада бот-чедимчелиг регион апаарын чедип алыр айтырыг бөгүнде республикада тургустунуп турар.  

Кандыг-даа девискээр чону, кижи капиталы-биле бай. Училищеже кирип турар оолдарывысты, бир дугаарында, шынарлыг эртем-билиг-биле чүглээр херек. Ийиде, шериг өөредилге дээрге, солдат муштра азы шериг өөредилге албан черинче албан дужаап кирер дээни эвес-тир. Бо дээрге ниити билигниң ортумак өөредилге албан чери болганда, ону дооскаш оолдар дараазында каяа өөренирин боттары шилип алыр эргелиг.

Профугланыышкынныг ажылды келир үеде республиканы бурунгаар хөгжүдеринге идиг бээр угланыышкыннарже угландырар ужурлуг деп, Шолбан Кара-оол тайылбырлаан.  

Бир дугаарында, ол инженер мергежилдер-дир. КПКУ-ну тургускан чылдагааны-даа ол – эң-не эки болгаш шынарлыг билиглерни бээр дээш. Училищениң кижизидикчилери хамааты ниитилел-биле харылзаага деткимчени көргүзүп, республика байырлалдарынга, хөй-ниити хемчеглеринге киржирин чугаалаан. КПКУ кижизидилгениң ажыл-хевирлери дөмейлешкек школа-интернатты хайгааралда алган. Амыдыралдың берге байдалынга таварышкан оолдар ында өөренип турар. 

Доозукчулар силерге чоргаарланып тур бис. Силерниң чедиишкиннериңер училищениң төөгүзүн болгаш езу-чаңчылдарын тургузар. Бирги доозукчулар спортчузу, культурлуу, эки өөредилгези, интеллигентизи база интернационалчызы-биле шылгарап онзаланган. Макталга езулуг-ла төлептиг. Каракка-ла канчаар өскерилгенин көрдүм. Ол дээрге башкылар коллективиниң сагыш-сеткилинден бердинген ажылының түңнели-дир. Күзелдериңерниң шуптузун чедип алырынга бүзүрээр мен. Каяа төрүттүнген сен, ында сени манап турар дээр чүве. Шак ынчаар болур-ла боор. Орай-даа болза, төрээн чериңерге, Тываңарже ээп чанып кээр силер – деп, Тываның Баштыңы чагыг-сүмезин берген.  

Шериг дипломга дайынчы база хамааты ийи мергежил турзун дээш күрүне бүгү-ле күжениишкиннерни салып турарын республика баштыңы сагындырган. Республикада инженер мергежилдиг кадрлар эвээш, ынчангаш ол талазы-биле билиг-мергежилдиг профессионалдар бооп доозуп келгеш, төрээн Тывазын хөгжүдеринге идегелин илереткен.

- Меңээ тускай айтырыг ол болур. Училищеде амгы үеде өөренип турар 300 ажыг оолдарның 190 ажыы – амыдыралы чегей өг-бүлелерден ажы-төл. Кажан училищени тургузуп тургаш, салым-чаяанныг болгаш өөренир күзелдиг оолдар боттарын маңаа көргүзер аргалыг болзун деп күзеп турдувус. Материалдыг аргалары эвээш оолдар маңаа, Кызылга, эки эртем-билигни ап болур ышкажыл. Ол дыка эки. Силерниң мурнуңарда шупту оруктар ажык.

Училищениң начальниги Уран-кыс Мижит-Доржу, кадеттер кандыг-даа даалганы бедик деңнелге кылып шыдаар демниг коллектив апарган деп, илеткээн. Оолдар шалыпкыны, харыысалгазы, бодамчалыы-биле бичиилерге үлегер-чижекти көргүскен. Оларның хөй санныг чедиишкиннери аңаа бадыткал. Кадеттер аңгы-аңгы эртемнерге, кыдат дылга база, бүгү-армейжи, регион олимпиадаларының каш дакпыр тиилекчилери болгаш призерлары. Чогаадыкчы арга-мергежилин мында сайзырадып турарлар. Мультимедиа төлевилелдериниң, чуруур, бал танцылар база ырлаар мөөрейлерге тиилекчилер. Бир кадет алдын медальже, а үш кижи – онза хевирниң аттестаттарын алырынче кордап турар. Доозукчулар инженерлер, эмчилер, шериг педагогтар дээш, өске-даа мергежилдерни шилип алган. 

«Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! Хүндүлүг хайгаарал чөвүлелиниң кежигүннери! Мурнувуста шыңгыы сорулганы билип тур бис. Чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын база шилип алганы өөредилге черлеринче шенелде шылгалдаларны дужаарынга улуг белеткелди чорудуп тур бис. Россия Федерациязының база Камгалал яамызының дээди өөредилге черлеринче чедиишкинниг дужаап кирип алыр дээш, бүгү күштү салырывысты аазап тур бис» - деп, 1-ги ротаның 12-ги взводунуң командириниң оралакчызы, улуг вице-сержант Кежик Сундуй шуптузунуң мурнундан аазаан. 

«Дүүн чаа-ла бичии оолчугаштар турган чүве. Президентиниң кадет училищезинге 5 чыл өөренгени түңнелди берген. Бо чылын 41 кадетти бир дугаар доостурар бис. Барык беш чыл армейжи чуртталганы эрткен болгаш, олар ам ылбыргай оолчугаштар эвес, чүнү-даа дагзып болур ёзулуг эр кижилер апарган. Болдунмас деп чүүл чок-тур, чаңгыс чер-чурттуглар. Силер-биле ону кылыпкан бис. Улуг Россиявыстың өске регионнарында күзеп чорууру ыншакш мындыг өөредилге черин тургузарынга дорт хамаарылгалыг болганымга өөрүп тур мен. Биске Путин бүзүрээн, Шойгу деткээн, чонумга ол дээш четтирдим. Сагыш-сеткил хөлзеп туру, өрү чүткүүр чүүлдеривис ам-даа бар. Училищени оон-даа экижидеринге шыңгыы чугааны чорударынга бирги доозукчулар чылдак болган. Төрээн Тывавыска дээш ажылдаан болза, дыка-ла эки ийик. Бистиң оолдарывыс чурттуң кайы-даа өөредилге черлеринче дужаап кирип болурлар, ындыг болзажок төрээн черинге Ада-чуртка бараан болур ужурлуг. Кызыгаар отряды, каайлы албаны, мото-адыгжы бригада, агаар камгалалының структуралары дээш, саналдап болур черлер бисте хөй. Хамааты мергежилдер чугаалавайн тур мен, шериг дадыгыышкынныг кижилерге ажылдаар черлер черле тыпты бээр. Хайгаарал чөвүлели таварыштыр ажылдың ындыг системазын тургузар бис” – деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бодунуң блогунда бижээн. 

Кызылдың президентиниң кадет училищези 2014 чылда байырлыы-биле ажыттынганын сагындыраал. Амгы үеде ында 352 кижи өөренип турар. Камгалал яамызының системазында, оолдар биле кыстар хары угда өөренип турар чүгле чаңгыс өөредилге чери ол болур.