Тываның Баштыңы террорисчи кыжаныгларга удур немелде хемчеглерни алырын дааскан

 Россияның ИХЯ-зының хыналдазының түңнелдери турза-даа, Тыва ОШАЧКИ-ниң стационар постуларын хевээр артырар, оон туржук чаа постуларны тудар сорулгалыг. Ындыг дыңнадыгны Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол терроризмге удур демисел комиссиязының хуралынга кылган, ол хуралда регионнуң девискээринге хөй-ниитиниң айыыл чок чоруунуң немелде хемчеглерин сайгарып чугаалашкан. Стационар постулар Тываның байдалдарында чүгле орук шимчээшкининиң дүрүмнериниң хажыдыкчылары-биле болгаш наркотик сөөртүкчүлери-биле демиселге чугула эвес, экстремизм болгаш террроризм-биле холбашкан кижилерниң республикаже кирип келирин болдурбазынга чугула деп, Чазак Даргазы санап турар.

  РФ-тиң боо-чепсек ажыглаар тургузугларының регионда салбырларының хуралга киришкен удуртукчулары бо талазы-биле Тываның Баштыңын деткээннер. Ылаңгыя Францияга болгаш өске-даа чурттарга болгулаан террорисчи үүлгедиглер Ислам күрүнезиниң террорисчи организацияларының бүгү делегейде идепкейжип турарын бадыткап турары деп Россияның Айыыл чок чорук албанының Тывада эргелелиниң начальниги Олег Боломожнов чугаалаан. Тускай албанның дыңнадыы-биле алырга, игилчи коалицияга удур кол киржикчи Россияны террористер кезедир акцияның объектизи кылдыр санап турарлар. 

 Федералдыг айыыл чок чорук албанының эксперттери, ол акцияларны чүгле террорисчи халдаашкыннар-биле эвес, а радикалчы идеяларны тарадып, социал-политиктиг турум байдалды хоозурадып, российжи хамаатыларны экстремисчи организацияларже элзедип алырында дээрзин дыңнаткан. ИГИЛ бодунуң хоралакчы ажыл-чорудулгазынга онза кичээнгейни национал республикаларже салып турары таварылга эвес. Соңгу Кавказтың территориязынга ИГИЛ-диң провинциязын тургузарын чарлаан боду чарлаттынган халиб Абу Бакру аль-Багдадиге шынчызын Дагестанның, Чечняның, Ингушетия болгаш Кабардин-Балкарияның боевиктери даңгыраглааны билдингир чижек. 

 Тыва ырак-узак болгаш чедери берге-даа болза, экстремисчи организацияларның кичээнгейиниң төвүнде турар. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң чугаалап турары-биле алырга, Хизб ут-Тахрир аль-Ислами дээн ышкаш шажын тургузугларының эмиссарларының талазындан Тывага сонуургал улуг дээрзин тускай албан черлери демдеглеп турар. Терроризмге сундулуг чоруу дээш Таблиги Джамаатты чүгле Россияда эвес, мусульман чүдүлгелиг өске-даа чурттарда безин хоойлудан дашкаар деп санап турар. 2015 чылда Тываның девискээринге Хизб ут-Тахрирниң ийи эмиссарын илереткен болгаш туткан, олар Соңгу Кавказта болгаш Чоокку Чөөн чүкте дайын хөделиишкиннери чорудуп турар дээрбечи бөлүктерже чурттакчылары элзедирин оралдажып турганнар.

  Ол факт-барымдаалар дээрге – делегей терроризминиң аспаанга кандыг-даа мегаполис, ыраккы кыдыг чер-даа аразында ырак-узак деп хемчээл, моондак чогунуң херечизи-дир, деп Тываның Баштыңы чугаалаан. Ооң-биле холбаштыр айыыл чок чоруктуң хемчеглерин бүгү черлерге күштелдерир сорулганы бүгү деңнелдиң эрге-чагырга органнарының удуртукчуларының мурнунга Шолбан Кара-оол салган. Айыыл чок чорукту хамыктың мурнунда кижилерниң хөйү-биле чыглыр черлеринге, ол дээрге кадык камгалал, өөредилге, культура албан черлери, аэропорт, вокзалдар, хөй-ниитиниң чемненилгези, садыг төптери, бүдүрүлгелерге хандырар. Поликлиникаларга «дириг» оочурларны кызырарының эргежок чугулазын Тываның Баштыңы кадык камгалал сайыдынга айыткан, «Эмчилерже кирери-биле электроннуг бижидилгени кылып-даа турар болза, чүге коридорларда улус хөй болуп турарыл?» -- деп, оон айтырган. 

  «Айыыл чок хоорай» деп аппарат-программа комплекизин сайзырадыр талазы-биле планныг хемчеглерниң күүселдезин дүргедедирин республика удуртукчузу негээн, ынчан видеохайгаарал херекселдери хөйү-биле тургустунар болгаш полицияның нарядын кыйгыртыры дүрген апаар. Бо айтырыгны тус чер бот-башкарылга органнары, чижээ, Кызыл хоорайның мэриязы шиитпирлевейн турар дээрзин эрге-хоойлу камгалакчылары демдеглээннер. Кижилер аргыштырылгазын кайы-хамаан чок боттандырып турары -- ооң айыыл чок чоруунга, ооң иштинде терррорисчи халдаашкыннардан камгалаарынга нарын байдалды тургузуп турар. 

 Экстремисчи болгаш террорисчи организацияларның бисче шургуп кирип келирин болдурбазының талазы-биле эрге-чагыргаларның хөделиишкиннери эң көскү болгаш тодаргай болур ужурлуг деп, Шолбан Кара-оол санап турар. Бо ажылга улуг күжениишкиннер негеттинер чер -- шииттиргеннерниң херек эрттирип турар албан черлери болур деп, Шолбан Кара-оол санаан. Тываның девискээринде ындыг албан черлеринде 3 муң хире кижи бар. Шажын-чүдүлге ажыглаар болгаш экстремисчи сорулгалыг организацияларның көгүлдезинге шииттирген кижилер чииги-биле алзып болур.

  Россияда хоруттунган шажын болгаш политиктиг организацияларның багай суртаалынга эң хөйү-биле таваржып болур хире аныяктар-биле ажылче база улуг кичээнгей угланыр ужурлуг. Интернет-делгемнерни эки хайгаараары чугула, чүге дээрге аныяк кижилерни ону дамчыштыр ажыы-биле төөредип, национализмниң, сөөк-язы ылгаарының идеологиязын оларның мээ-медерелинче сиңирип, хоойлуга удур үүлгедиглерже хаара тудуп болур. «Интернеттиң озалдыг чоруунуң дугайында аныяктарга чаңгыс эвес удаа чугаалап келген мен. Интернетке чүнү-даа кылып болур, ол дээш харыылавас деп бодал - улуг частырыг-дыр. Харын-даа силерниң базымыңар бүрүзүн, сөглээн сөзүңерни, харын-даа чүнү бодап алганыңарны көрүнчүкте дег көрүп каар, силерниң кайда чорууруңарны илередири — беш минутаның ажылы-дыр» -- деп, республика удуртукчузу сагындырган.

 Терроризмге удур комиссияның хуралынга ажылчын бөлүктү тургускан. Террроризм халавын болдурбазының талазы-биле немелде хемчеглерниң түңнел планын ол бөлүк белеткээр. «XXI чүс чылдың ол хамчыының» нептерээр чоруу-биле демиселге кол күш ниитилел, хамааты кижи бүрүзү болур деп Шолбан Кара-оол, хуралды хаап тура, демдеглээн. Ол араатанзыг кижилерге боттарывысты болгаш ажы-төлүвүстү өлүртпес дизе, кезээде белен болуп, каракты болгаш кулакты кажан-даа ажыдып алыр ужурлуг бис» -- деп, ол немээн.