Тываның Күш-ажыл яамызынга парлалга-конференциязында социал угланыышкынныг губернатор төлевилелдериниң күүселдезин чугаалашкан

 ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызынга парлалга-конференциязында республиканың массалыг информация чепсектериниң журналистеринге Тывада социал губернатор төлевилелдериниң күүселдезин база социал хандырылганың чаңгыс аай күрүнениң информастыг системазын киирип турарын таныштырган. Тываның күш-ажыл болгаш социал политика сайыды Людмила Тас-оол база Тыва Республикада Пенсия фондузунуң башкарыкчызының хүлээлгезин күүседип турар Светлана Кенден журналистерниң айтырыгларынга харыыларны берген.  

 2017 чылда республика акша-хөреңгизи-биле акшаландырган «Социал картофель» төлевилелде 1333 өг-бүле киржип турар. ТР-ниң Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының баш бурунгаар санаашкыны-биле алырга, олар 147 тонна картофель дүжүдүн алыр ужурлуг. 

 "Регион Баштыңының төлевилелинде кожууннар чагыргалары идепкейлиг киржип, ол сорулгага акша-хөрейгини тускайлаан. Ынчангаш төлевилел киржикчилериниң ниити саны көвүдээн. Депутаттарның дузазын база демдеглээр апаар. Чижээ, республиканың Дээди Хуралының депутады Олег Дудко Тере-Хөл кожуунда 150 өг-бүлеге 5 тонна картофель үрезинин берген. Өг-бүлелерниң бот-хандырттынарының дугайында чугаа чоруп турар болганда, кижилерниң аңаа сонуургалы улуг» - деп, Людмила Тас-оол чугаалаан.  

 Дүжүдүнүң кезиин келир чылда үрезин кылдыр арттырып алыр дугайында төлевилелдиң киржикчилери-биле социал керээлерни чарган. Ынчап кээрге 2018 чылда социал дузаны чаа өг-бүлелер алыр.

  "Ажыл чок хамаатылар дүжүдүнүң артыкшылдыын база чыып алган тоорук, кадын садып болур деп тайылбыр ажылын чорудуп турар бис. Чурттакчы чонну ажылга хаара тудар төптер кожуун чагыргазының деткимчези-биле ол талазы-биле идепкейлиг ажылдап турар. Огород ажылынга сонуургалды болдурган эки арга-дуржулгалар база бар» - деп, Людмила Тас-оол демдеглээн.

 Чамдыктар күскү дүжүдүн ажаап турда, "Социал хөмүр" деп губернатор төлевилелиниң киржикчилери болур хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер кыжын одаар чүүлүн ап эгелээн. Республикадан 708 өг-бүле төлевилел чорудуу-биле ийи тонна ажыг хөмүр-дашты, а Тожу биле Тере-Хөл кожууннарда өг-бүлелер одаар ыяшты алыр. База ол ышкаш чырык энергиязынга компенсация база көрдүнген.  

 Сентябрь – чүгле дүжүт ажаалдазының эвес, мал чемин курлавырлаарының үези. 2016 чылда 269 өг-бүле «Чемгерикчи инек малым» губернатор төлевилелиниң киржикчилери болган, а бо чылын 250 өг-бүле немешкен.  

 "Чон чыыштарында киржикчилерни шилээн. Өг-бүлелер харыысалганы медереп билген. Малга азырал херегин билир. Чижээ, Эрзин кожууннуң Нарындан херээжен чоннуң малга хамаарылгазы меңээ таарышты. Оларның азыраан малы семис, ынчангаш саалдазы элбек. Эки үлегер-чижектер оон-даа хөй. Ам шупту өг-бүлелер мал чеминиң белеткелинде. Онаалданың 75 хуузун кылып алган. Эрзин, Тес-Хем, Таңды, Каа-Хем кожууннарда мал чеминиң белеткели эки чоруп турарын демдеглеп болур. А артканнарында үе ам-даа бар» - деп сайыт демдеглээн. 

 2018 чылда "Чемгерикчи инек малым" төлевилел уламчылаарын Людмила Тас-оол дыңнаткан. Малды хүлээдир өг-бүлелерни база шилиир, оларга бызаалыг инектерни дамчыдар. 2019 чылдан төлевилел чорудуунуң негелдези өскерлир. Эрткен чылдарның киржикчилери чаа өг-бүлелерге инектерин дамчыдар.

  "Плюс Информ" солуннуң кол редактору Татьяна Рамазанова төлевилелдиң киржикчилери боттарының харыысалгазын база боттарының өг-бүлелерин бүрүнү-биле хандырып турзун дээш кижилер оларга дузалажып турарын билип турар бе деп, сонуургап айтырган. 

 "Деткип турарын кижилер билир. Чижээ, хөмүр алыр беш болгаш оон хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер бар. Оларга дыка эки дузаламчы-дыр. Ынчангаш төлевилелге киржип, деткимче алыксап турарлар дыка хөй. Мында чүгле дузалаар эвес, а оон улаштыр бодун хандырттынар кылдыр хөделирин чедип алыр херек. Күрүне кижи бүрүзүнге дузалажып күш четпес. Кажан кожууннар үнүп тургаш, деткимче алган өг-бүлелерни кезиирин кызыдып турар бис. Азырадыкчы хөөнден чоорту үнерин чедип алыр дээш, ам канчап турарын хынап» - деп, Людмила Тас-оол тайылбырлаан.  

 Социал губернатор төлевилелдериниң киржикчилериниң долу учедун ам чаа технологиялар-биле кылып эгелээр. Пенсия фондузу социал хандырылганың чаңгыс аай күрүнениң информастыг системазын белеткеп кылып турар. Социал деткимче көргүзүп турар шупту яамылар болгаш ведомстволар, база ол ышкаш муниципалитеттер системаже медээлерни бээр. ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы эң кол рольду ойнаар.  

 "Ол системаны чүге тургузуп турарыл? Федералдыг, регион база муниципалдыг деңнелде социал деткимчениң шупту хемчеглериниң даңзызын база дузаламчы ап турар кижилерниң учедун кылыры-биле. Информацияны берип турар ведомстволар медээлерниң ажыглакчызы болурун система хандырар. Медээлерни аналитикага, статистикага, адрестиг дузаны тодарадырынга ажыглап болур. Оон аңгыда, чаңгыс аай информация системазы аңгы-аңгы деңнелде бюджет акша-хөреңгизиниң чарыгдалынга контрольду тургузар. Чаңгыс аай база ийи дакпыр төлевирлерни болдурбазын чедип алыр. Чамдык кижилер өске регионнар база кожууннардан дузаламчыны база ап турар болгулаар» - деп, Тыва Республикада Пенсия фондузунуң башкарыкчызының хүлээлгезин күүседип турар Светлана Кенден тайылбырлаан.

  Пенсия фондузунуң дыңнадыы-биле алырга, республикада белеткел ажылдары кидин-түлүк. Чаңгыс аай системаже медээлерни киирип, ажылдап, ону хынап турар. Бо чоокку хүннерде кожууннардан специалистерге өөредилге семинарын эрттирери планнаттынган. Хамаатылар системаже хуу кабинеттери таварыштыр кирип болур. 2018 чылдың январь 1-де социал хандырылганың чаңгыс аай күрүнениң информастыг системазы бүрүн ажыглалче кирер.