«Тыва-экспо-2014» делгелге

Май 23-те найысылалда «Сүбедей» спорт өргээзинге XI дугаар «Тыва-экспо-2014» делгелгениң байырлыг ажыдыышкынынга Тываның Баштыңының-Чазааның Даргазының бирги оралакчызы Шолбан-оол Иргит бодунуң болгаш Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң өмүнээзинден тус черниң бараан бүдүрүкчүлеринге база Красноярск край, Алтай, Хакас республикалар, Новосибирск, Томск, Омск областарындан келген сайгарлыкчыларга болгаш Моолдуң Увсунур, Завхан аймактарындан аалчыларга байырны чедирген. Оларның соонда байыр чедириишкиннери база улашкан, «Сибэкспосервис» компаниязының директору Людмила Малютина Тываның Чазаа-биле кады ажылдажылгазын демдеглеп, өөрүп четтиргениниң чылыг сөстерин чугаалаан.

 Өргээниң даштыкы девискээринде чиик машиналарны, кожавыс моол шеверлекчилерниң чазап кылганы өгнү болгаш чылыдылганың дериг-херекселин садып алыкчыларга көргүзүп тургускан. А делгем, чараш өргээвистиң иштинче кирип кээрге-ле, кымыскаяк өө дег, Кызыл, Абакан, Красноярск, Новосибирск, Увсунур аймак… деп  бижиктерлиг үгектерде  барааннарын делгеп салган сайгарлыкчылар база аай-дедир шуушкан улуг-бичии кижилер-ле хөй. Делгелгеде бичии үүрмек барааннардан эгелээш, улуг дериг-херекселдерге чедир чүү-даа бар… Тываның Баштыңының-Чазааның Даргазының бирги оралакчызы делгелгеде барааннарны сонуургап көргеш, Россияның «Техноавиа» КХН фирмазының Абаканда филиалының даарап турары тускай идик-хеви-биле тус черниң бараан бүдүрүкчүлериниң сүттен болгаш алгы-кештен кылыгларын онзалап демдеглээн. Тывага бүдүрген барааннарны болгаш аъш-чем продукцияларын көвүдедир сорулгалыг угланыышкын-биле кызымаккай ажылдап турар тус черниң ажыл-агыйлары база хөй.

Сүбедей спорт комплекизиниң ишти-даштында тудуг, энергетика болгаш чуртталга, коммунал ажыл-агый угланыышкынныг Кызылдан «Ампир» компаниязы, «Тывасвязьинформ» ААН, «Крокк-Энерго» КХН, Абакандан «ТехноавиаКрасноярск» КХН, Красноярскиден «Восток-Сервис» ХАН, Новосибирскиден «ТЭЛСИБ» КХН болгаш 20 ажыг улуг-бичии бүдүрүлгелерниң барааннары көскүзү-биле делгеттинген.

Новосибирск, Красноярск, Абакан, Томск болгаш Омскиниң улуг фирмаларының чонга херек барааннары, идик-хеп, аяк-сава, каасталгалар, Тываның болгаш Красноярск крайның ус-шеверлериниң ыяштан, демирден кылыглары, моолдарның сарлык, теве дүгүнден идик-хеви болгаш аъш-чем аймаандан Кызыл хоорайда Далай аттыг балык ажыл-агый бүдүрүлгези Чагытайның лещ, Эрзинде Төре-Хөлдүң шортан, Улуг-Хемниң окунь, плотва болгаш горбуша,  далайның өске-даа ыштап каан балыктары болгаш Барнаулдан база Абаканда «Сот» арат ажыл-агыйының ары чигиринден кылыглары, эм оъттардан шай, суксунга чедир бар.

Тыва чоннуң национал аъш-чеминиң делгелгезинге республика чергелиг 1-ги конкурузунга, амданныг, чаагай тыва чемниң янзы-бүрү кылыгларын бүдүрүп турары дээш Кызыл кожуундан хуу сайгарлыкчы Дарисю Данзурун,  Эрзин кожуундан Айкыс Мандал, Кызыл хоорайдан Сылдыс Монгуш, Тамара Сегина, «Sanny Days» кафезиниң ээзи Айдың Ондарга база колбаса кылыгларын бүдүрүп турар Якоб Нанеташвилиге хүндүлел бижиктерни болгаш белектерни тывыскан.

 Бо делгелгени он ажыг муң кызылчылар сонуургап кээп, хереглээн барааннарын садып ап турганнар. XI дугаар «Тыва-экспо-2014» делгелгезин ТР-ниң экономика сайыды Елена Каратаева түңнеп тура: «Тыва-экспо» делгелгези бистиң республикавыстың бурунгаар хөгжүлдезинге улуг идиглиг. Чылдан чылче чаартылгалар көвүдеп, киржикчилерниң саны немежип турар. Бо XI дугаар  делгелгеге ниитизи-биле 88 сайгарлыкчы, ооң иштинде 53-жү «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң киржикчилери бар. Бистер чүгле чоок-кавы регионнар-биле эвес, кожа чыдар Моол-биле сырый харылзаалыг болгаш арга-дуржулганы солчуп, кады ажылдажылганың дугуржулгазын чугаалажып турар бис. Силерниң-биле база катап күскү үеде болур «Тыва-экспо» делгелгезинге ужуражыр бис» - деп,  ол чугаалаан.

Yш хүн үргүлчүлээн «Тыва-экспо-2014» делгелгезинге тиилекчилерни илередип, түңнелди кылган. Шынары бедик барааны дээш Чөөн-Хемчик кожууннуң «Хүндү» көдээ ажыл-агый сүт бүдүрүлгезинге база тудуг ажылынга чаа хевирлерни ажылдап кылганы дээш Кызыл кожууннуң хуу сайгарлыкчызы Константин Чамьянга, Красноярск хоорайдан «АВМега» КХН гараж эжиктери кылып турар улуг бүдүрүлгезинге алдын медальдар биле хүндүлел бижиктерни тывыскан. Чонга сүттен янзы-бүрү кылыгларны бүдүрүп турар сайгарлыкчы Айлана Сатка өөрүп четтириишкинниң бижиин берген.  

Биче болгаш ортумак бизнеске үлүг-хуузун киирип чоруур бүдүрүлгелеривис, сайгарлыкчыларывыс база бар. Оларга «Саяннар» кафези, Кызыл хоорайдан хуу сайгарлыкчы Вера Хертек, Таңды кожуундан «Бай-Хаак» КХН, «Детский центр Престиж» КХН болгаш «Бизнес-групп» КХН хамааржыр.

Тываның мурнуу чүгүнде Россия биле Моол күрүнелерниң кызыгаарының чоогунда Увсунур аймактың садыг-үлетпүр талазы-биле харыылаар даргазы Санж Сэржим база Завхан аймактың төлээзи Бадамхатан өөрүп четтиргенин илередип, моон-даа соңгаар кады ажылдаарын чугааладылар.

Ася Базыр-оол.

"Шын" солун