Келир үеже бүзүрелдиг базым-биле

Тываның күрүне университединиң студентилериниң болгаш башкыларының Билиглер хүнүнге тураскааткан байырлыг хуралы Кызылга, Улусчу чогаадылга бажыңынга болган.

Келир үениң специалистеринге чагыын республика Баштыңы Шолбан Кара-оол берген. Чугаазынга чаңчылчаан сөстер киирбейн, бодунуң студент чылдарын, сагыжында кезээ мөңгеде арткан чүүлдерни болгаш студент бузулбас найыралдың дугайында таныштырган.

Чаңгыс №315 өрээлге ооң-биле кады Павел Егоров, Сергей Золотов болгаш Юрий Прохоренко олар чурттап турган дээрзин ол сагынган. Ынчан олар аңаа деңнээрге, шериг албанын эрттирип каапкан, кирер мурнунда Свердловскиниң ажылчын факультедин дооскан улуг эрлер турган. Оларның бирээзи университеттиң комсомол комитединиң секретары, өскези — профэвилел удуртукчузу, а үшкүзү — факультеттиң парторугу.

Ол арга-дуржулгалыг эрлер Тывадан барган бичии оолду хайгааралга алганнар. Ону делгелгелерге, музейлерге, театрга чедирип турганнар. Юрий Прохоренко хүннүң-не эртенгиниң 6 шакта тургаш, ооң-биле кады чадаг маңнаарын өөрүнден негээр. Ылаңгыя баштайгы үеде аажок берге болган деп, Шолбан Кара-оол билинген.

Студент амыдырал чүгле өөредилге-биле кызыгаарлаттынмас болгай, оюн-тоглаа база херек. А ойнаар-хөглээр акша чедишпес, ынчан өөрү-биле вагоннар дүжүрүп чоруптар. Дүжүрер чүъкке, чүге-ле ийик, тууйбу доктаамал таваржыр болган.

Эртен акшазын алгаш, кежээ ресторанга барып чемненир, даартагы хүн дугайын бодавас, дүжүрер вагоннарның хөйү-ле чаяан болган.

«Ол өөрүмнү өөрүп четтириишкин-биле сактып чоруур мен. Университет соонда, амыдыралдың оруктары аңгы-башка-даа барган болза, найыралывыс уламчылап, харылзааны доктаамал тудуп чоруур бис» — деп, ол чугаалаан.

Өөредилгениң чылдары оларга кажан-даа уттундурбас болурун студентилерге күзээш, Тываның Баштыңы университетти мергежил чедип алыр чер кылдыр көөр херек дээрзин чагаан. «Кайы мергежил эң чугулал деп айтырыгга аңгы-аңгы кижилер аңгы-аңгы харыылаар.  А мен болза, мергежил бүрүзү чугула деп мен харыылаар мен. Кол чүүл — бедик мергежилдиг болуру. Өөрениңер, билиглерниң ханызынче кириңер, сонуургак болуңар».

Шолбан Кара-оол кол кичээнгейин номчуттунар чорукче, номга ынакшылче угландырган. «Номчуурунга ынак нация болуру чугула» — деп, ол немээн. — Интернет харын эки-ле, ынчалза-даа бүгү айтырыгларга шын харыыны ол бербес. Шын дээрге хөй талалыг чүүл, ону боду тып алыр херек. Интернетте хоп-нүгүл, чут-хир база бажын ажыг болур.

Билигни чедип алган аныяк кижи ооң хуу, өг-бүле болгаш хөй-ниити чаагай чоруунга күш-ажыл дузалаар дээрзин медереп билир ужурлуг» — деп, республика Баштыңы чугаалаан. Шудургу болгаш эрес-дидим кижилерниң мергежили — Шахтер хүнүн республика ийи дугаар чыл калбаа-биле демдеглеп турар. «Ийи хонук бурунгаар шахтаның дүвүнче киргеш, амыдыралымда бир дугаар 10 тонна хөмүр-дашты казып тыптым, ол дээш чоргаарланыр мен. Ол 10 тоннаны каскаш, мындыг байлактыг улус канчап ядыы чурттаар ужурлуг чүвел? деп бодадым. Кемерово облазындан дора бис бе? Азы ажылдап шыдавазывыс ол бе? Шыдаар бис, чүге дээрге силер бар силер».

Тывада амгы үениң техниказы-биле дериттинген бедик технологтуг бүдүрүлгелер көстүп келген деп, Шолбан Кара-оол дыңнаткан. Оларга бедик мергежилдиг кижилер ажылдаар ужурлуг. «Инженер мергежилге хүлээп алганнарның саны бо чылын хөй болган деп силерниң ректоруңардан улуг сеткил ханыышкын-биле дыңнадым — деп, Чазак Даргазы уламчылаан. — Студент кижиниң чуртталгазы чиик эвес, ынчалза-даа ол орукту шыдажып, эчизинге чедир чорууруңарны силерден диледим. Республикада улуг хемчээлдиг төлевилелдер күүсеттинип турар. Тываның улуг күчүзүн сайзыралдың капиталы болдурар ужурлуг бис. Ол дээрге акша-шалың, бюджетче үндүрүглер, ооң түңнелинде чаа школалар, уруглар садтары болгаш өске-даа чүүлдер-дир» — деп, ол чугаалаан.

Тываның Чазааның мурнундан болгаш бодунуң өмүнээзинден Шолбан Кара-оол Тываның күрүне университединиң студентилеринге чогаадыкчы чедиишкиннерни, эки өөредилгени, быжыг кадыкшылды күзээн болгаш тураскаал белекти сунган. Ол белек дээрге сураглыг чаңгыс чер-чурттуувус Сергей Күжүгетович Шойгунуң «Урянхай. Тыва дептер» деп чеди том ному болган. «Номчуңар, өөрениңер, бодуңарның чонуңарның эрткен оруу-биле таныжыңар. Эрткен үени эки сайгарган тудум, келир  үеже базымывыс бүзүрелдиг болур» — деп, Тываның Баштыңы чагаан.

Долаана Салчак.