Буян-чолдуң чаа оран-бажыңы

Октябрь 1-де Тывага Россия Федерациязының Чазааның Даргазы Анатолий Медведевтиң социал айтырыглар талазы-биле блокту харыылаар оралакчызы Ольга Юрьевна Голодец ажыл-агый аайы-биле кээп чораан. Ол бүгү республиканың үр үеде манап келгени болуушкуну – перинаталдыг төптүң ажыдыышкынынга киржип, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол биле кады кызыл кожааны кезип, байыр чедирген: «Хүндүлүг эш-өөр! Бо чараш оран-бажың чүг-ле Кызыл хоорайны эвес, а бүдүн республиканы каастаан. Силерниң кызымаккай ажыл-ижиңер болгаш бедик мергежилиңер ачызында чаа туттунган оран-бажың үр үеде ажыглалга туруп, буян-чолдуг болур болзун. Тыва Республиканың болгаш Россия Федерациязының төлептиг салгалдары маңаа төрүттүнүп, өзүп-мандыыр дээрзинге идегедим». Байырлыг ажыдыышкын соонда ТР-ниң кадык камгалал сайыды Орлан Донгак, төптүң кол эмчизи Шолбан Хопуя база эмчиниң ажылдакчылары Ольга Юрьевнаны эмнелгениң иштинче чалап, өрээлдерни сонуургадып көргүскен. Россияның чамдык улуг девискээрлеринде безин чок, амгы үениң тускай дериг-херекселдери-биле шиметтинген, арыг-силиг, чылыг, чырык өрээлдерни көөрге, магаданчыг. Ажылдаарынга таарымчалыг байдалдардан аңгыда, маңаа бедик мергежилдиг специалистерниң ажылы чугула. Ынчангаш Ольга Голодец кабинет бүрүзүнге доктаап, эмчилер-биле далаш чокка чугаалажып, амгы үеде чүү-даа чаңгыс черде турбайн, хүн бүрүде сайзырап, адыр бүрүзүнде янзы-бүрү технологияларны, чаартылгаларны ажыглап турар дээрзин сагындырып, мергежилин доктаамал бедидерин сүмелээн. Ольга Голодец чаш уруглар болгаш иелерниң аразында өлүп-хораар чоруктарны эвээжедириниң аргаларын эмчилер-биле сайгарып чугаалашкаш, божудулгага дузалаар системаның хөгжүлдезинге тус черниң Чазааның сонуургалдыын демдеглеп, бодунуң талазындан деткиирин чугаалаан.

Кол эмчиниң клиника-эксперт ажылының талазы-биле оралакчызы Клара Дадар-оол-овна Күжүгет: «Сөөлгү үеде деңзизи четпес уруглар хөй төрүттүнүп турар. Ынчангаш бүгү Россияга перинаталдыг төптерни тургузары чөптүг. Бистиң Тывада мындыг хевирлиг төптүң ажыттынганы – дыка улуг чедиишкин, төөгүге артар болуушкун-дур. Чаа төрүттүнген чаштарны эгезинден тура, кадыының байдалы экижииринге чедир аңгы-аңгы салбырларга хайгаараар аргалыг апарган бис. Национал төлевилел езугаар алганывыс шынарлыг, амгы үениң негелделеринге дүүшкен дериг-херексел-биле ажылдаарга кайы хире эки түңнелдерлиг болурун чугаалааш канчаар. Ынчангаш бо төптүң тудуунга, ону дерииринге акша-хөреңгини аңгылап, үүлени эчизинге чедирип, оран-бажыңны ажыглалче кииргени дээш РФ-тиң Чазаанга, ТР-ниң Чазаанга улуу-биле өөрүп четтирип, бис-тиң чаштарывыс кадык төрүттүнүп, улам өзүп көвүдезин деп күзедим».

Тыва Республиканың перинаталдыг төвү 1980 чылда үндезилеттинген. Амгы үеде ында ниитизи-биле 170 орун бар. Төп 12 салбырдан тургустунган. Аргажок четпес деңзилиг чаа төрүттүнген уругларны азыраар, акушерниң гравитация кезиишкинин чорудар, аарыглар тодарадырынга херек дээш ниитизи-биле 164 дериг-херекселдерни 2011 чылда садып алган. Чаа оран-бажыңның тудуу 2000 чылда эгелээн. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң перинаталдыг төптү чоорту ажыглалче киирер дээн шыңгыы негелдези-биле ажыл шуудаан. 2010 чылдың октябрь айда чаа төрүттүнген чаштарның реанимация, терапия салбыры биле чем блогун, а 2013 чылдың октябрь 1-де арткан ийи блокту дужааганы бо.

Кожууннардан иелерни үе-шаанда перинаталдыг төпче чорударындан ие кижиниң болгаш чаш төлдүң кадыкшылы улуг хамааржыр. Ынчангаш республиканың ырак булуңнарында эмчилер-биле видеоконференция таварыштыр доктаамал харылзажып, тайылбыр ажылы эгелээр. Ол дээрге дыка улуг деткимче дээрзин кол эмчи Шолбан Хопуя демдеглээн.

РФ-тиң Чазак Даргазының оралакчызы дараазында Кызыл хоорайның №21 дугаар уруглар садынга аалдап четкен. Ону тыва национал костюмнар кеткен улуг бөлүктүң уруглары уткуп алган. Ольга Юрьевна оларны аажок чаптавышаан, чедип алгаш, оран-бажыңны кезип көрген. Ол эмчиниң өрээлинге доктаап, уругларның кадыының байдалының дугайында эмчи сестразындан айтырган. Күш-культура залы, релаксация, «дириг-булуң» өрээлдерин дарга сонуургап, албан черинде уругларның кижизидилгезинге болгаш өөредилгезинге хамаарыштыр чаа-чаа аргаларны ажыглап турарын, уругларның боттарының эрес-омак байдалын, хостуг алдынарын, талантылыын онзалап демдеглээн. Москва хоорайдан аалчыга уруглар солун концертти бараалгадып, кады чурукка тырттырып алган.

Ольга Голодецтиң барган объектилериниң аразында Колхозная кудумчузунда Тываның күрүне университединиң өөредилге-лаборатория оран-бажыңының тудуу база бар. Ольга Юрьевна тудугну көргеш, ону тудуп турар организация «Сельстройнуң» даргазы Сергей Сафрин-биле тодаргай чугаалашкан. Оран-бажың 75 хуу туттунган, иштики ажылдар арткан. Оларны доозарда немей акшаландырыышкын херек.

Дараазында ол-ла девискээрде ТывКУ-нуң бассейнин О.Голодец сонуургаан. Аңаа студентилерден аңгыда, өске-даа чурттакчы чонну хаара тудуп, бассейнни идепкейжи ажыглаарын ол сүмелээн.

РФ-тиң Чазак Даргазының оралакчызының республикага ажылы ТР-ниң Чазак Бажыңынга болуп эрткен улуг хурал-биле доозулган.

Азияна Тау. 
Виталий Шайфулинниң тырттырган чуруу.