Тываның Чазаа республиканың кожууннарын комплекстиг хөгжүдеринче угланган төлевилелдерни деткиир

30.11.2021 2022 чылда база дараазында чылдарда республиканың кожууннарын болгаш хоорайларын хөгжүдүп сайзырадыры - Тываның Баштыңының тус чер чагырга даргалары-биле ужуражылгазының кол айтырыы ол болган.
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг тус чер бот-башкарылга органнарының удуртукчулары-биле Чазак бажыңынга ужуражып, республиканың муниципалдыг тургузугларының социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң талазы-биле делгереңгей чугааны чоруткан. Ужуражылгага күүсекчи эрге-чагырга органнарының удуртукчулары, кожууннар чагыракчылары, баштыңнары база чазакта оларның кураторлары киришкен. Тус черлерде чагырга черлери чон-биле чоок ажылдап чоруур болганда, кижилерниң амыдырал-чуртталгазын экижидер кандыг ажылдарны кылып болурун кончуг эки билирлер деп, чазак даргазының бодалы ындыг. Чүгле чаңгыс удааның деткимчези эвес, а хөй кижилерни хаара тудуптар дээштиг арга-хевирлерни тывар. Кожууннар шак ындыг төлевилелдерин декабрьның 15-ке чедир саналдап киирер ужурлуг. Оларның эң-не дээштии регион хөгжүлдезиниң социал-экономиктиг бот-тускайлаң программазын боттандырар хемчеглер санынче, ылаңгыя агроүлетпүр комплекизин шапкын хөгжүдер программаже кирер.
Аграрлыг республика болгаш, дыка хөй кожууннар көдээ ажыл-агыйын хөгжүдеринче угланган төлевилелдерни таныштырган. Чон мал-маганны тудуп, тараа-быдааны тарып, ооң продукцияларын болбаазырадыр бүдүрүлгелер ажылдаар чүве болза, суурларга ажылдап, чурттаарынга белен дээрзин, кожуун удуртукчулары чугаалаан. Чижээ, Чеди-Хөл кожуунда дүжүткүр черлер суггарылга арыктары чогундан ажыглал чок чыдып турар. Совет үедеги буга уннары ажыглалдан үнген, ону катап аштап-арыглаарынга эвээш эвес акша-хөреңги негеттинип турар. Шак-ла ындыг хевирлиг айтырыгны Барыын-Хемчик, Каа-Хемчик, Эрзин база Бии-Хем кожууннарның удуртукчулары көдүрген.
Республикада көдээ ажыл-агый бүдүрүлгези-биле чергелештир, туризмни хөгжүдери улуг кедилиг. Тывада экотуризмден эгелээш, ажыл-агыйжы, эмнээшкинниг-кадыкшылга туризминге чедир, аян-чоруктуң каш аңгы хевирлерин хөгжүдер аргалар бар. Тываның эртинези – Тожуга чылдың-на 6 муң хире аян-чорукчулар кээп турар, ындыг болзажок тус черниң бюджединче кандыг-даа орулга кирбейн турарын кожуун чагырыкчызы дыңнаткан. Тус черниң чурттакчылары чагыргадан ойлап, ол бизнести чорудуп турар. Сайгырлыкчы чоруктуң ол хевирин хөлегеден уштур дизе, чазак-чагырга ону организастаарын холга ап, инвестицияны салыр апаар.
Чүгле ол черге эвес, а өске-даа кожууннарга нептередип болур солун саналдар, арга-дуржулгалар-биле ужуражылгаларның киржикчилери үлешкени - кайы-даа талага ажыктыг болган. Үре-түңнелдиг, дээштиг ажылдаар дизе, шупту угланыышкыннарга сырый кады ажылдажылганы тургузуп алыры чугула деп, Тываның Баштыңы социал четкилерде бодунуң арынында ужуражылганың дугайында бижээн.
Тоо-быдаргай бичежек төлевилелдер-биле эвес, а комплекстиг арга-хевирлерни ажыглап, көскү түңнелдерни чедип алыр. Бүгү-ле деңнелдерде ооң ажык-чарлыын, көскү чорудуун хандырар. Ынчан бистиң чаңгыс чер-чурттугларывыс ажылдыг, доктаамал орулганы ап турар болза, холу туттунгур, ажылы шуудаачал болур.
Боттарында бар арга-күштерге даянып, ону боттандырып шыдаарын, чаңгыс чер-чурттугларының арга-дуржулгаларын көрүп, ону кылыр. Тус чер чагыргалары деткимчени алыр, ам чер-черлерде удуртукчуларның бодамчалыг ажылындан ол дыка хамааржыр. Девискээрлерни сайзырадып-хөгжүдер төлевилелдерни чедир кылып, четчелээринге чедир ийи неделя арткан, ону шуудадырынга чазак даргазының оралакчылары база сайыттар дузаны көргүзер.