Тываның кожууннарында камгалал чалдарны тудуп, септээринге республика чазаа 40 млн рубльди үндүрген

06.09.2021 Тываның Баштыңы албан-хүлээлгени күүседип турар Владислав Ховалыгның дилээни-биле, республикагага федералдыг бюджеттен келген 1,5 млрд рубльдиң 40 хире млн-ин Бойдус курлавыры база экология яамызының шугуму-биле Кызыл, Чөөн-Хемчик кожууннарда база Кызыл хоорайда камгалал чалдарны быжыглап, өске-даа суг ажыл-агый хемчеглериниң төлевелел-смета документилерин ажылдап кылырынче чарыгдаар.
Камгалал чалдар тудары – аар өртектиг ажыл. Чаңгыс объектиниң төлевилел-смета документизин ажылдап кылырынга миллионнар үнер. Ведомство бюджединде ындыг акша-хөреңги чок деп бойдус яамызы чажырбайн турар, ындыг болзажок федералдыг ведомствога ол сорулгаже хөреңгини камгалаары элээн негелделерге дүүштүр тодаргай күжениишкиннерни негээр. Бир эвес регионда күрүне экспертизазын эрткен төлевилел-смета документациязының төлевилел санаашкыны бар болза, федералдыг төптен деткимче алыр арга улуг.
Бойдус яамызында келген немелде акша-хөреңги чыл чылдарда шиитпирлеттинмээн чамдык айтырыгларны шимчедипкен. Яамыга тускайлаан баштайгы 40 млн рубльди планнаттынган ажылдарның төлевилел-смета документацияларын ажылдап кылырынче чарыгдаар. Ведомство ол сорулгаже 3 млн рубльди угландырар.
Кызыл кожууннуң Каа-Хем суурнуң чөөн талазында Каа-Хем хемге камгалал чал тударынга 8,5 млн рубль хемчээлдиг акшаландырыышкынны көрген. Бо чазын Көк-Тей кежиинге суг көдүрлүүшкүнү ол айтырыгны дарый шиитпирлээринге көскү чижек болган.
Чөөн-Хемчик кожууннуң Баян-Тала суурда Хемчик хемде байдал база ындыг. Чал тудуушкунунче 3,5 млн рубльди шилчидер.
Кызыл кожууннуң Элегес-Аксы биле Баян-Кол суурларда чалдарга капитал септелгени кылыр. Ол ажылдарже 8,5 млн база 3 млн рубль көрдүнген.
Кызылдың солагай талакы дачаларында бажыңнар бо чазын сугга алыскан. Хоорай чагыргазы халапка удур туржуп, сай-довуракты төп турганын билир бис. Бойдус яамызы ол черлерге чалдарны тудары-биле, төлевилел-смета документациязын чагаан, ындыг болзажок оон өске шиитпирлээр айтырыгларже база акша-хөреңги херек. ТСД-же эдилгелер киирерде 6,5 млн рубльди немей чорударын ведомство шиитпирлээн.
Яамы объект төлевилели база сметазы-биле федералдыг бюджеттен кады акшаландырыышкын көрдүнген камгалал тудуглар тудар федералдыг төлевилелдерге киржип болур. Яамы херек документилерни чыып эгелээн.
Ведомство онза байдалдардан чайлаар ажылдарже 9,2 млн рубльди планнаан. Гидролог специалистер суг объектилерин хынап, чурттакчылыг суурларның сугга алзып болур кызыгаарын тодарадып турар. Оон ол черлерни ажык кадастр картазынче киирер. Сугга кайы участок черлери алзып болурун оон көрүп болур. Ындыг черлерге чуртталга тудуун тудары хоруглуг. Кызыл хоорайда, Тээли, Сосновка, Межегей, Кунгуртуг, Шуурмак, Сыстыг-Хем, Арыскан база Дерзиг-Аксы суурларда сугга алзып болур черлерге камгалал ажылдарынче ол акша-хөреңгини угландырар.