Тывада каңнадаашкынныг-даа болза, мал чеминиң белеткели кидин-түлүк

 Мөңгүн-Тайгада сиген шөлдерниң 60 хуузу кааңнаашкындан когараан. Ындыг болзажок кожуун чагырга даргазының көдээ ажыл-агый болгаш экология талазы-биле оралакчызы Александр Донгактың чугаазы-биле алырга, мал чеминиң белеткели эгелээн. Бо хүннүң байдалы-биле кожуун 216 тонна сигенни кеип алган. Ооң 20 тонназын тус черниң муниципалдыг тургузуу биле Улуг-Хем кожуун чагыргазының аразында дугуржулгазы езугаар 20 тонна сигенни механизаттынган бригада белеткээн. 

 «Мөген-Бүрен» КУБ 121 тонна, «Малчын» КУБ 35 тонна, артканнарын тараачын-арат болгаш хууда дузалал ажыл-агыйлары сигенни кезип, курлавырлаан. Мал ажыл-агыйының улуг бүдүрүлгелериниң удуртукчулары Кызыл, Каа-Хем кожууннардан мал чемин садып алыр дугайында чугааны чорудуп турар. Көдээ ажыл-агый эргелелиниң специалистери малчын коданнарже чедип, байдалды шинчилээн. 

 Бо хүннерде «Малчын» күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгезиниң хойжузу, Наадым-2015-тиң чемпиону Рада Хертектиң аалынга четкен. Малчын Мугур-Аксыдан ырак эвесте «Дөрт-Хөл» деп черде малчын өг-бүлези коданында 398 баш шээр малдыг. Бо чылын 100 баш төрүүр малга онаштыр 140 хуу чаш төлдү камгалап, бир баштан 1,3 кг дүктү кыргып алган. Рада Ширненовна 1989 чылдан дузалакчы малчыннап эгелээш, 2001 чылдан «Малчын» бүдүрүлгени кол малчыны болган. Малчын ажыл-агыйында шээр малындан аңгыда, 15-20 баш сарлык, хөй эвес чылгылыг. Кыштааның чоогунда кажаалап алганы сиген шөлүнден узун кышты ажып болур сигенни кезип алыр турганнар. Ооң байдалы ам кандыгыл дээрзин хынаары-биле ынаар чедер деп турарын көдээ ажыл-агый эргелелиниң удуртукчузу чугаалаан. 

 Мөңгүн-тайгажыларга көөрде мал чеминиң талазы-биле өвүржүлер чүгээр деп, Өвүр кожууннуң көдээ ажыл-агый эргелелиниң начальниги Сергей Норбу дыңнаткан. Беш ажыл-агыйның сула тараан шөлдериниң 5 хуузун кааң «чигген». Изиг хүннер турза-даа, Убса-Нур ыйгылаажында агаар өл-шык болганындан, сиген эки үнген. 3833 тонна сиген белеткээр планның бо хүнде 997 тонназы белеткеттинген. 

 Өвүр кожууннуң «Торгалыг» МУБ-туң малчыны, Наадым-2015-тиң чемпиону Алексей Маадыр-оол мал ажылында 35 чыл четкен. Дус-Даг суурдан ырак эвесте Чоза деп черде малчынның коданында 365 баш шээр малдыг. Бо чылын малдың чаш төлүн 100 хуу камгалап, бир баштан 1,2 кил дүктү кыргаан. Күш-ажылчы чедиишкиннери дээш чаңгыс эвес удаа шаңнал-макталды алган. 

 «Алексей Маадыр-оол – кожуунда эрес-кежээ болгаш ажылынга бердинген малчыннарның бирээзи. Берге үелерде болгаш соок кыштарда малдың баш санын камгалаар дээш шудургузун көргүзүп, өскелерге үлегерлиг малчын ол» - деп, Сергей Норбу чугаалаар.