Тываның Баштыңының Чаа чыл-биле республиканың чурттакчыларынга байыр чедириишкини

 База бир — бөдүүн эвес болгаш бодунуу-биле чырыткылыг чылды чурттап эртивис. Ооң кол түңнелин бистиң холувустуң салдынмаанын, иштики болгаш даштыкы шылгалдаларның мурнунга мөгүдээшкин безин чок болганывыс деп санап болур. Шылгалдалар эвээш эвес болган. Санкциялар немежип, саң-хөө-экономиктиг бергелер көвүдеп орган. Аңаа арга-арыг өрттери, улуг каңдаашкын немешкен. 

 Ындыг чүүлдер Тывага айыылдыг байдалдарны тургускан. Шупту чүүлдерни — саң-хөөнү, курлавырларны, хүлээп алдынган шиитпирлерни дүрген өскертирин негеп турган. Байгы күштүүн дүрүп тургаш ажылдаар үелер тургулаан. Ынчалза-даа ШУПТУВУС ону ажып эрткен бис. 

 Эртип турар чылда Тыва экономиказын өстүрүп, кол фондуларга инвестицияларның деңнелин камгалап артырып шыдаан. Кол-кол адырларның барык шуптузунга, ылаңгыя казып тывыышкын үлетпүрүнге, чуртталга бажыңнарының тудуунга, харылзааны сайзырадырынга, транспортка өзүлделер болгулаан. Чамдык черлер эрткен чылдың деңнелинден куду эвес ажылдаан. 

 Көдээ ажыл-агыйга нарын болган, ол каңдаашкынга таварышкан. Ынчалза-даа ооң чидириин 2015 чылда «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» төлевилел ажыр дуглаан. Ооң кол түңнели чүгле киржикчилериниң санының болгаш «Тывага бүдүрген» маркалыг продукция бүдүрүлгезиниң хемчээлиниң улгатканы эвес болган. Төлевилелди күүседип келген үш чылдың дургузунда аграр сорулгаларның үндезини болур чугула угланыышкыннар тодаргай көстүп келген. 

  Күштү кайнаар угландырарын бөгүн чүгле билип турар эвес, көрүп турар апарган бис. Ол дээрге шынар талазы-биле чаа деңнелче көдүрлүүшкүн-дүр. 

 Социал адырга дыка хөй чүүлдер кылдынган. Чаа школалар, уруглар садтары, оруктар, спорт тудуглары туттунган, өөредилге, кадык камгалал ажылдакчыларының шалыңын өстүрген, хөй уругларлыг өг-бүлелер дугайында, салым-чаяанныг аныяктарны деткиириниң дугайында, өөредилгениң шынарының дугайында сагыш салыышкын —бо сорулгалар бирги чергениң айтырыы апарган. 

 Эртип турар чыл бистиң сагыш-сеткиливиске дыка хөй чугула шиитпирлерниң болгаш перспективаже угланган чугула херектерниң чылы болуп артып каар. Социал-экономиктиг хөгжүлдениң федералдыг планын чүгле Тывага хамаарыштыр хүлээп алган. Аңаа Россияның Чазааның Тыва дугайында мурнунда хүлээп алганы шиитпирлеринге кирбээни инфраструктураны сайзырадырының чугула айтырыгларын киирип шыдаан бис. 

 Оларның аразында — аэропортту чаартып кылыры, М-54 автооруктуң чаа угланыышкынын ажыдары болгаш энергетиканың чамдык объектилери, мал ажылын деткиири кирген. Ол планнарның дыка хөйү ажылдап турар. Ол дээрге келир үеде миллиард-миллиард рубль түңнүг улуг сорулга-дыр. Ол дээрге ажылдаар чүс-чүс олуттарның болгаш эки орулгаларның магыдылалы-дыр. Ол чедиишкиннер бистиң сырый демниг чоруувустуң ачызында чедип алдынган дээрзинге бүзүрээр мен.

  Олардан хензиг безин айтырыгны шиитпирлээр дээш демисежир апаар. Аңаа ийи-чаңгыс кижи күш четпес. Чүгле кады демнежип алыр болзувусса — ынчан улуг күш апаар бис, кандыг-даа кризис болгаш санкциялар коргунчуг эвес болур. 

 Ынчангаш силерниң шуптуңарга, эргим өңнүктер, үнер 2016 чылда чөпшээрежилгени болгаш чаңгыс демни күзээр-дир мен. Ооң быжыг чоруундан чаа чыл хамааржыр. Үнер чылды өг-бүлезинге уткуурун, ону бодунуң төрел болгаш билчир кижилериниң аразынга чылыг болгаш чаагай байдалга, ынакшылга бүргедип демдеглээрин силерниң кижи бүрүзүнге күзеп тур мен.

 Тыва Республиканың Баштыңы Ш. Кара-оол.