Төлевилелдер боттанылгазы-биле спортчу инфраструктураны хөгжүдүп, аныяк-өскенни хаара тудар

 «Россияның Президентизи Владимир Путин 2030 чылга чедир күш-культура болгаш спорт-биле өңнүк российжилерниң үлүүн 70 хуу чедирер сорулганы федералдыг Спорт яамызы биле регионнарның мурнунга салган. Программа-биле бир дугаарында, спортчу инфраструктураны хөгжүдерин чедип алыры кол углааныышкын болган.

 Тыва Республиканың Баштыңы Ш. Кара-оолдуң ТР-ниң Дээди Хуралынга Айыткалын удуртулга болдургаш, ТР-ниң Спорт яамызы 2020 чылда “Эзирлерниң уязы” губернатор төлевилелин боттандырып эгелээш, улуг ажылды кылган. Республиканың 10 суурунда “Эзирлериниң уязы” байырлыы-биле ажыттынганы өске сумуларга эки үлегерлиг чижек болган. Тываның Баштыңының 2020 чылда республикага чорудар иштики ажыл-херектер дугайында айыткалын удуртулга болдургаш, Тыва Республиканың Чазаа 2020 чылдың март 20-де “Тыва Республиканың девискээринде чамдык бөлүктүң хамаатыларынга күш-культура болгаш спорт организацияларының талазындан социал деткимче хемчеглерин немей көргүзер чурумну бадылаар дугайында” доктаалды хүлээп алган. Республиканың Спорт яамызы доктаалды үндезинге алгаш, чурттакчы чоннуң чамдык бөлүктерин: хөй ажы-төлдүг болгаш орулгазы эвээш өг-бүлелерниң уруг-дарыын, өскүс уругларны, ада-иезиниң хайгааралы чок арткан, назы четпээннер херектериниң талазы-биле комиссия хайгааралында оолдарны спортчу объектилерже – хол бөмбүү, бут бөмбүү, баскетбол ойнаар залдарже, эштир бассейннерже, тренировка залдарынче, доштуг чуңгууларже төлевирлер чокка хаара тудар хемчеглерни организастап, көргүзүглерни бедиткен. 2019 чылга деңнээрге, күш-культура болгаш спортта доктаамал хаара туттунган кижилерниң саны 46,4 хуу четкен. Өөреникчилер болгаш студентилерниң 88,8 хуузу спортчу хевирлерниң бөлгүмнеринде, секцияларда, каттыжыышкыннарда, федерацияларда кирип турар. 

Республика девискээринде күш-дамыр белеткелин сайзырадыр 717 черлер бар. Оларның 662-зи спорт объектилери болур. Ол дээрге, 428 дески шөлдүг объектилер, 196 спорт залдары, 4 бассейн болгаш индирлиг 10 стадионнар-дыр. Спортчу инфраструктураны сайзырадып, спортчуларга улуг деткимчени берип эгелээни-биле, тыва спортчулар спортчу ареналарда бедик көргүзүглерни чедип ап, аныяк-өскенге чараш үлегер-чижекти берген. 

2020 чылда бистиң спортчуларывыс спорттуң аңгы-аңгы хевирлеринге российжи болгаш делегей маргылдааларынга 40 алдын, 44 мөңгүн, 63 хүлер – ниитизи-биле 147 медальдарны чаалап алган. (Тайылбыр: 2015чылда - 274, 2016ч. - 346, 2017ч. -346, 2017ч. - 348, 2018ч. - 351, 2019 ч.- 379 медаль. Бүгү чуртта болгаш делегейде коронавирус пандемиязы-биле холбаштыр спортчу хемчеглер эртпейн турганындан, эрткен чылын чаалап алган медальдарның саны эвээш). 2020 чылда Тыва Республиканың 101 спортчузу Россия Федерациязының чыынды командаларының составынче төлептии-биле кирген. Оларның 36-зы - спорттуң олимпийжи хевирлеринде, а 65-и – олимпийжи хевирге хамаарышпас спортта.

Үе чеже-даа нарын болза, спортчу инфраструктураны хөгжүдери чылдың дургузунда уламчылаан. Чаа спортчу объектилер, шөлдер, залдар ажыттынган. Бир көскү чижек, күрүне болгаш хуу кады ажылдажылга чорудуу-биле Чадаана хоорайда улуг спорт төвүн тудуп, ажыглалче кииргени - өске инвесторларга чижек. 

Республиканың спортчу ниитилежилгези үре-түңнелиг көргүзүглерин бадырбас дээш, кады демнежип ажылдаарын шиитпирлээн. Чаа 2021 чылда “Эзирлерниң уязы” губернатор төлевилелин уламчылап, 15 суурларга ону тударын бир үн-биле чүүлдүгзүнүп деткээн.

 2021 чыл - Тыва Арат Республиканың 100 чылын демдеглээр юбилейлиг чыл. “Бо чылда Тываның шылгараңгай кижилериниң дугайында чугаалап, бодувустуң өг-бүлевистиң төөгүзүнче республикавыстың төөгүзүнүң кайгамчык болуушкуннарын таварыштыр көөр аргавыс-тыр” дээн, Тываның Баштыңы Ш. Кара-оолдуң айыткалы езугаар, тыва спорттуң төөгүзүнде балалбас исти арттырган онзагай кижилерниң дугайында чогаадыкчы ажылды эгелээр деп, коллегия шиитпирни үндүрген. 

Күш-культура болгаш спортту хөгжүдеринге киирген үлүг-хуузу болгаш спортчу чедиишкиннери-биле шылгараан спортчуларга тускай шаңналдарны коллегия хуралының үезинде тывыскан. Спортчу хүреш мөгелери Айдың Монгуш, Эзир Тюлюш, Иван Санчи-Мидип, Эртине Мортуй-оол, Шалбачы Кужугет, Чаяан Монгуш база сумо хүреш мөгези Алена Куулар "Россияның спорт мастери" аттарның шылзылгаларын ол хүн алган.