Төлевилелдерни үезинде боттандырар

Тываның Баштыңы хөй-ниитиниң дилээ-биле киирген чугула төлевилелдерни даргалар оюп эртпес ужурлуг дээрзин сагындырып, өөредилге талазы-биле губернаторнуң ийи төлевилелинге хамаарыштыр арга-сүмени бир ай дургузунда белеткээр деп даалганы  социал адыр талазы-биле ажыл-чорудулганы харыылап турар вице-премьер Анатолий Дамба-Хууракка, ол ышкаш Тываның Өөредилге болгаш эртем яамызынга берген. «Даалга хуусаазында күүсеттинмес болза, яамының ажылдакчылары ажылындан халажып болур»—деп, Шолбан Кара-оол сагындырган.

Тываның Баштыңы өөредилге адырының удуртукчулары-биле бир өг-бүлениң чаңгыс-даа ажы-төлүнге дээди эртем-билиг чедип алырынга деткимче бээр аргаларны тургузар болгаш школаларның удуртулгазынче эр башкыларны хаара тудар дугайында 2013 чылдың төлевилелдерин канчаар боттандырып турарын сайгарып чугаалажып тургаш, чөптүг, шыңгыы чугааны кылыр ужурга таварышкан.

Тываның Баштыңы төлевилелдерни боттандырарынга херек кырында чүү-даа кылдынмаанынга  таарзынмаан. Чүге дээрге Өөредилге болгаш эртем яамызы төлевилелдерниң бирээзин 2014 чылдың февраль айда Тываның Чазаанга бадыладырының дугайында илеткээн турган.

«Бир өг-бүлеге – дээди эртемниг, тускай мергежилдиг специалист» деп төлевилел уругларның социал байдалындан хамаарылга чокка дээди өөредилге черинге халас өөренир арганы бээр социал деткимче болур. «Ийи ай болгаш уруглар школаны доозуп, дээди өөредилге черлеринче кирер. Яамыда ачы-дузаны, деткимчени хереглеп турар уругларга канчаар дуза чедирериниң планы хамаанчок, бо хүнде, амгы үеде республикада шак ындыг ачы-дузаны хереглеп турар уругларның сан-түңүн билбезивис безин чөгенчиг-дир — деп, ол шүгүмчүлээш, — Бо дээрге ниитилелдиң дилээ-биле кирген төлевилел-дир. Даргаларның ону күүседиксевейн, тооп көрбейн баар эргези чок. Чоннуң дилээн хандырып шиитпирлээр оруктарны, аргаларны тывары — специалист кижиниң хүлээлгези-дир. Эрге-чагырганың ажыл-херээ дээрге ону боттандырарын, ооң иштинде акшаландырыышкынын хандырары» — деп, республиканың Баштыңы демдеглээн.

Эр башкыларны школаларже хаара тудары губернатор төлевилели болур. Школа болгаш өг-бүле кижиниң мөзү-шынарын хевирлеттинеринге чугула черни ээлеп турар. Ынчангаш школаларга эр башкы чурум тударынга эвес, а өөреникчилерниң мөзү-шынарын шын угландырарынга чугула херек. Школаларда херээжен башкыларның хөй болуп турары долу эвес өг-бүле ышкаш апарган. Ынчангаш оол уругларны эр мөзү-бүдүшке өөредип кижизидери нарын айтырыгларны тургузуп турар. Ынчангаш башкылаашкын ажылынче эр башкыларны хаара тудары, өөреникчилерниң кижизидилгезинге үлүг-хуузун киириштирери ниитилелдиң негелдези болур. Бо төлевилелдиң боттандырылгазы база чедир күүсеттинмээн.

ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем яамызының удуртулгазынга бо төлевилелдерге хамаарыштыр тодаргай санал-оналды белеткээринге бир ай хуусааны берген. Республиканың чамдык школалары яамыдан айтыышкын манавайн, аргаларны тып, ажылдап кирипкен болган. Ак-Довурак хоорайның чагыргазы Тываның күрүне университеди-биле кады Россияның элээн каш дээди өөредилге черлери-биле эп-чөптүг харылзажып чугаалашканнар. Олар регион төлевилелиниң сорулгазынга дүүштүр кады ажылдаарынга чөпшээрешкеннер.

Хуралга кожууннарның өөредилге эргелелдериниң удуртукчулары, школалар директорлары, Тываның күрүне университединиң ректору Ольга Хомушку киришкен. Губернаторнуң бо ийи төлевилелин амыдыралга боттандырары  чугула херек дээрзин олар айыткаш, яамының негелдези езугаар ажылды кылыр болганнар.