Тывада Башкы болгаш дагдыныкчының чылы Өг-бүле чылынга эстафетаны дамчыткан

Тывага Башкы болгаш дадыныкчының чылын байырлыы-биле хаап, Өг-бүле чылын ажыткан. Байырлыг езулалга республиканың башкылар ниитилежилгези, республиканың аңгы-аңгы булуңнарындан башкы династияның төлээлери, билдингир өг-бүлелер киришкен.

Тываның Национал театрында Башкы болгаш дагдыныкчы чылының сүлде демдээ бар туктар-биле каастап, «Башкы династиялар» база «Өөредилге кижилери» деп фоточуруктар делгелгезин делгээн. Кызылдың президентиниң кадет училищезиниң башкылары биле сургуулдарның тырттырганы Тываның бирги орус башкыларының дугайында кыска кинозу, башкы мергежилинге тураскааткан театржыткан көргүзүү чыылганнарны сонуургаткан. Россия Федерациязының чырыдыышкын сайыды Сергей Кравцов экран таварыштыр Тываның башкыларының амыр эвес ажыл-ижин демдеглеп, өөрүп четтириишкинниң сөстерин илереткен.

Тываның өөредилге сайыды Елена Хардикова чылдың кыска түңнелин үндүрүп, ол үеде эрткен хемчеглерниң база үре-түңнелдиг чедиишкиннерниң дугайында илеткээн.

«Күрүневис баштыңы Владимир Путинниң деткээни өөредилге системазын хөгжүдеринче база кижизидилге ажылын экижидеринче угланган чаа инициативалар Башкы болгаш дагдыныкчының чылынга стартты берген. Ол дээрге өөредилге программалары, чаңгыс аайлаан өөредилге номнары, профугланыышкын ажылының чаңгыс аай системазы, чаңгыс аайлаан чурагайлыг өөредилге шөлдери, школалар болгаш техникумнар директорларының кижизидилге талазы-биле чөвүлекчилер институдун кииргени, школаларже күш-ажылга кижизидлгени катап эгиткени болур» – деп, Елена Хардикова демдеглээн.

Эгелээшкиннер аразында чүгле ажылдап турар эвес, а келир үениң башкыларынга көргүзүп турар деткимчени ол онзалап демдеглээн. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазы-биле «Мээң башкым» губернатор төлевилелин ажылдап кылгаш боттандырып, бюджетте 26 млн. ажыг рубльди тускайлаан. Чурттуң дээди болгаш ортумак тускай өөредилге черлеринде өөренип турар студентилерни деткиир сорулга-биле, төлевилел боттаныышкынынче чылда-ла 800 муң рубль стипендия фондузун аңгылаан. Өөредилге чылында өөредилгезинге шылгараан дээди өөредилге чериниң студентилери – 5 муң, ортумак тускай өөредилге чериниң сургуулдарынга – 3 муң рубльди ай санында берип турар. Конкурс шилилдезиниң түңнелдери-биле, дээди өөредилге черлериниң 10 студентизинге база ортумак тускай өөредилге черлериниң 7 сургуулунга губернатор стипендияларын доктааткан.
Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг дагдыныкчы ажылды хөгжүдүп, башкы мергежилдиң ат-алдарын көдүрер дээш дыка хөй хемчеглерни ап чорутканын бодунуң блогунда бижээн.

"Башкы мергежилди шилип алган аныяктарга күрүне деткимчези – өөредилге черлеринде башкы мергежилинче конкурсту улгаттырган" – деп Тываның Баштыңы бижээш, Россияның президентизиниң деткиишкини-биле өөредилге инфраструктуразында канчаар-даа аажок улуг чаартылгалар чоруп турарын сагындырган.

Тываның Чазааның даргазының оралакчызы Орлан Сарыглар Башкы болгаш дагдыныкчы чылын хаап тура, ол мергежилдиң ат-алдары өзүп, аңаа хүндүткел улгатканы, ооң түңнели деп адаан. Дээди өөредилге черлеринде башкы мергежилинче конкурс улгадып, абитуриентилер саны 30 хуу өскен. Башкыларның боттарынга профессионал мергежилиниң өзүлдезинге аңгы-аңгы деңнелдиң мөөрейлерин эрттирип турар.

«Башкылар конкурстарга, форумнарга, өске-даа хемчеглерге киришкеш, өөреникчилер-биле билиглерин үлежиринден аңгыда, чаа чүүлдерге өөренип, сайзырап, мурнакчы чаа арга-дуржулгаларны шиңгээдип ап турарын көргүскен» - деп, Сарыглар демдеглээн.

Россия Федерациязының Президентизиниң деткээни шылгараңгай башкыларга примиялар тыпсыр конкурс 2006 чылдан эгелеп федералдыг деңнелде эртип турар. Ол үе иштинде Тывадан 85 кижи 200 рубль түңнүг премияларны алган. Тываның Баштыңының инициативазы-биле, регионалдыг деңнелде чаартыкчы өөредилге программаларын, амгы үениң технологияларын болгаш төлевилелдерин бодунуң ажылында идепкейлиг ажыглап турар тергиин башкыларга Тыва Республиканың Баштыңының премиязы кылдыр деткимче хемчээн ажылдап кылган. 2006 чылдан тура, 170 башкы ону алган. Конкурстуң ооң мурнунда тиилекчилеринге 50 база 30 муң рубльдерни берген. Ниити шаңнал фондузу 420 муң рубль болган. Бо чылын Тываның Баштыңының премиязын ийи катап, 900 муң рубль чедир улгаттырган – беш башкыга 100-100 муң рубльди, беш класс/бөлүк удуртукчуларынга 80-80 муң рубльди тыпсыр.

2020 чылда Россияда эгелээн «Көдээ черниң башкызы» программа Владимир Путинниң шиитпири-биле 2030 чылга чедир үргүлчүлээр. Тываның школаларында чартык чүс хире көдээ черниң башкылары ажылдап турар. 2024 чылда оларның одуруунга 13 башкы немежир. Күрүне баштыңының чугула бо шиитпири чурттуң школаларынче, республиканың ыраккы суурларынче башкы кадрларны хаара тударынга идигни берген.

Тываның вице-премьери Орлан Сарыглар хөй чылдарда ак сеткилдиг күш-ажылы болгаш көскү ачы-хавыяазы-биле шылгараан башкыларга федералдыг болгаш республиканың шаңналдарны тывысканы-биле Башкы чылының албан езузунуң хаашкыны доозулган. Хүндүлүг аттарга, ол ышкаш хүндүлел бижиктерге база өөрүп четтиришкиннерге 20 башкы төлептиг болган.

Шаңналдар соонда, республикада Россияның Өг-бүле чылынга албан езунуң стартын берген. Москвада, ВДНХ-да, «Россия» делгелге-форумга котту хүлээп алыр чараш езулал-биле ол ажыттынган. Кемерово облазы – өг-бүле одааның одун Сибирьде бир дугаарында хүлээп алган регион. Москва хоорайга эрткен «Төрээннерим – эргимнерим» бүгү-российжи шуулганның киржикчилери – үлегерлиг өг-бүле Дамдыннар Кузбасстан Тываже ону эккелгеннер.

Республиканың кожууннарын төлээлээн 19 үлегерлиг өг-бүлелер Дамдыннарның өг-бүлезиниң одаандан боттарның оттарын кыпсып алган. Өг-бүле одааның одун Кызыл хоорайда Тыва Республиканың ХБАБ эргелелинче дамчыткан. Ам республикада чаа өг-бүле тудуп, бадыланчып турар аныяктар ооң одун алыры - чараш езулал болу бээр.