Республика Баштыңы Тываның күрүне университединиң эртемденнери-биле ужурашкан

База ол ышкаш университеттиң алдар-аттыг профессорлары - ректор, философия эртемнериниң доктору Ольга Хомушку, экономика эртемнерниң доктору Вячеслав Севек, техниктиг эртемнерниң доктору Борис Кара-Сал болгаш Остап Чооду, Алина Сат, Долаана Куксина дээн ышкаш аныяк эртемденнер хемчегге олурушкан.

 Республика Баштыңы чугааның кол утказын тодараткан. Амгы үеде регион чазаа республиканы дүрген хөгжүдериниң программазы-биле ажылдап турар. Чүгле эрге-чагырганың талазындан күжениишкиннер чедишпес, ниитилел, ооң санында эртемденнер база ону деткиир ужурлуг. 

«Инвестицияларже кордап, Тыва улуг курлавырлыг регион-дур деп көргүзер дизе, федералдыг төптүң мурнунга улуг ажылды кылыр апаар бис. Чижилгелиг үеде чурттап турар бис. Бадыткалдыг ажылды чорудар ужурлуг бис. Бедик деңнелге республиканың туружун камгалаарынга эртемге үндезилээни, ындыг төлевилелдеривистиң эртемге даянганы четпейн турар» - деп, премьер чугаалаан. 

Шолбан Кара-оол ниити ажылдарга идепкейлиг киржир кылдыр эртемденнерни кыйгырган. Тыва бөгүн билдингир чылдагааннар – чижээ, транспорт инфраструктуразының, улуг бүдүрүлгелерниң чогу, чедери берге болганы-биле чурттуң хожудаңгай регионунга хамааржыр. Экономиканың өзүлдезин саададып турар айтырыгларга дээштиг шиитпирлерни дилеп тургаш, Тываны хөгжүдер айтырыгларга онзагай арга-хевирлер дузазы-биле байдалды өскертип болур. Маңаа эртемденнер боттарының сөзүн чугаалаар ужурлуг. Республика Баштыңы регионнуң башкарыкчы эртем-өөредилге төвү болур Тываның күрүне университединиң эртем ниитилежилгезинге онза ынанып турарын чугаалаан. ТывКУ-нуң эртемденнери Тыва Республиканың шапкын социал-экономиктиг хөгжүлде программазын боттандырарда кедилиг экономиктиг төлевилелдерниң эртемге даянганын хандырар ужурлуг.

Шолбан Кара-оол чоокта чаа Моолга ажыл-албанын каксы чугаалаан. 

Кожавыс чурттуң президентизи Халтмаагийн Баттулга Сайншад хоорайның чоогунда 414 км-же шөйлү берген демир-орук тудуу кайы хире чоруп турарын бодунуң коллегазынга көргүскен. 

Шолбан Кара-оол демир-орук тудуунда тус черниң инжернерлериниң база ажылчыннарының хей-аъттыг ажылдап турарын кайгап ханмаанын эртемденнерге чугаалаан. «Ында чүгле моол инженерлер база ажылчыннар совет үеде ышкаш көдүрлүүшкүннүг ажылдап турарлар – деп, Шолбан Кара-оол чугаалаан. – Кижилер тудуг ажылдары-биле бүргеткен. Моол ышкаш, оруктарны тудуп тура, үлетпүрде шапкын хөгжүлдени кылып болурунга көскү чижекти көрдүвүс». 

Республика Баштыңы «Монголын Алт» компанияның Моолдуң мурнуу-чөөн чүгүнде Дорноговь аймакта, 2017 чылда ажыглалда кииргени цемент заводунга чораанын база таныштырган. Ол чылда 1 млн. тонна клинкер база 1,07 млн. тонна цемент бүдүрер күчү-шыдалдыг. 

Оон аңгыда Шолбан Кара-оолга хөмүр арыглаар бүдүрүлгени база көргүскен. Хөмүр чыдыны 440 км ыракта-даа болза, ону чүък машиналары-биле сөөртүп эккеп турар. «Ында аныяктар ажылдап, хөмүрнү садып алгаш ,болбаазырадып турар - деп Шолбан Кара-оол онзалап айыткан. – Арыглап болбаазыраткан хөмүрнү алызында Кыдатче садып-сааргаш, орулганы ажылдап алыр планныг». Моолдуң шупту бүдүрүкчүлери демир-орук тудуун, ооң иштинде Курагино-Кызыл адырын тудуптарын манап турар. 

Премьер Моолду чижекке алгаш, Тывага боттуг бүдүрүлгелерни тургузар херек деп чугаалаан. Чижээ, цемент заводун. Ол планны боттандырарынга шаптыктыг элээн баш барымдаалар бар. Бирээде, саң-хөө дөстери база инвесторлар чок. Республиканың чонунуң шагдан бээр ыдыктап чорууру Хайыракан даанга хамаарылгазын Шолбан Кара-оол демдеглээн. 

Техниктиг эртемнерниң доктору Борис Кара-Сал Хайыраканга цемент заводун тударын деткээн. Ол Хайыракан дааның бодунга эвес, а ооң чоогунда чыдынга хамааржырын чугаалаан. «СибНиипроект» контораның Хайыраканга цемент заводун тударының төлевилели шагда-ла турганын ол баштыңга дыңнаткан. 

Ону катап чаартып болур. Борис Кара-Салдың бодалы-биле алырга, чурттакчылыг суурлар чоогунга база Улуг-Хемниң барык кыдыынга цемент задовунуң бүдүрүлгезин ажылдадыры экологияга айыыл чок база кижиниң кадыынга хора чедирбес. Цементини боттары бүдүрүп эгелээри тудуг материалдарының өртээн элээн чиигедир деп чугаалаан.

 Бойдус-география факультединиң деканы, биология эртемнерниң кандидады Елена Ондар Кыдаттан партнер-биле чарган керээ езугаар, кыдат улусчу эмнээшкинге ажыглаар эм оъттарны нептередир ажылдарны кылып турарын республика баштыңынга дыңнаткан.

Ветеринария база зоотехния кафедразының доцентизи Буян Монгуш чылгы малды хөгжүдер сорулгалыг “Тыва аът” республика программазында Тываның күрүне университединиң киржилгезин чугаалаан. 

Шолбан Кара-оол ужуражылганың төнчүзүнде, «республика амыдыралынга сонуургалдыг болуп, Тываны дүрген хөгжүдер программа боттанылгазынга боттарының үлүг-хуузун киирерин” эртемденнерден дилээн. 

Эрге-чагырганың хөделиишкиннери база тодаргай шиитпирлери эксперттерниң үнелелин, эртемденнерниң түңнелин алыр ужурлуг. Тываның күрүне университединиң ажылдап кылганы боттуг хөгжүлдениң тускай сорулгалыг төлевилелдери күрүне программаларындан акшаландырышкынныг деткимчени алыр.