Эксперттер: Тываның эрге-чагыргазы республика хөгжүлдезиниң тускай программа боттаныышкынының боттуг түңнелдерин көргүскен

Чаа завод тудуг тууйбузун, фундамент блоктарын, орук болгаш өске-даа ажыл-чорудулгага ажыглаар бетон кылыгларны бүдүрүп эгелээн. «900 тудуг объектилеринге херек шупту плиталарны бүдүрүп үндүрген. Тудуг материалдарының боттуң бүдүрүлгези тудуг өртээн чиигедиптер болганындан, ук бүдүрүлге коммерциялыг чуртталга оран-савазын тударынга сонуургалдыг. Чуртталга тудуун дүргедедип, ийиги рынокта оран-сава өртээн эвээжедир ужурлуг» – деп, Ш. Кара-оол чугаалаан. 

90 чылдарда хуужудулга биле экономиктиг буураашкынның түңнелинде, тудуг адырының шупту тыва бүдүрүлгелери хоозурап, республика бодунуң тудуг материалдары чок артканын сагындыраал. 

Экономика эртемнериниң доктору, Россияның улус агый-агый база күрүне албаны академияның регионнар политиказының талазы-биле төптүң директору Владимир Климанов тус черниң чурттакчылары хөгжүлдениң тускай программазын боттандырганының көскү түңнелдерин берип эгелээнин демдеглээн: «Социал-экономиктиг хөгжүлдениң тускай программазы комплекстиг болур ужурлуг. Чаа бүдүрүлгелер, ажылчын олуттар тургустунар. Ооң-биле кады, программада инфраструктура хөгжүлдезин, социал төлевилелдерни киирген. Тывага чурттакчы чонну ажылга хаара тудар, кижилерниң орулгаларын көвүдедир, бюджетти долдурар немелде дөстерни тывар чаа бүдүрүлгелер ажыттынар. Республикага ындыг төлевилелдер ужур-дузалыг. Тодаргай регионнарның айтырыгларын шиитпирлээринге тускай программаларны угландырганы көскү. Тус черлерниң онзагайын өөренип көрген регион хөгжүлдезиниң тускай программалары хүлээп алдынган». 

Тываның Дээди Хуралының даргазы Каң-оол Давааныы-биле алырга, республикага боттуң демир-бетон бүдүрүлгезин ажылдатканы өске адырларны хөгжүдеринге идигни бээр: «Чаа бүдүрүлгениң ачызында тудуг материалдарын киир сөөртпейн, боттуун ажыглаар аргалыг апаар. Республикаже транспорт аргажылгазы кызыы болганындан, киир сөөрткен тудуг материалдарының өртээ аар турган. Тудуг индустриязын шапкынчыдарынга ол бүдүрүлгени ажылдатканы чугула. Тудуг сектору Тываның экономиказынга кол шимчедикчи апаар. Тудуг адыры өске адырларны хөгжүдеринге, немелде бюджет орулгаларын алырынга, ажылчын олуттарны ажыдарынга ажыктыг». 

Эксперттер ооң-биле чергелештир, Тываның Баштыңы хөгжүлдениң тускай программазын боттандырарынче онза кичээнгейни салганын демдеглээн. «Ол ажыл республика баштыңының хыналдазында. Ындыг хыналда-хайгаарал чугула херек, чүге дизе регион чурттакчыларының амыдырал-байдалын бедидеринге, республиканың хөгжүлдезинге салдарлыг. Президентиниң айыткан сорулгалары ол» – деп, Даваа чугаалаан. 

Политолог Андрей Копытов Тываның Баштыңының күжениишкиннери регионну хөгжүдер стратегтиг угланыышкынны тургусканын демдеглээн: «Тускай хөгжүлде программазын Тываның баштыңы саналдап үндүрген. Экономиканың аңгы-аңгы адырларын хаара тудуптар ындыг үндезиннер республикада бар. Тываже инвесторларны хаара тудар, чурттакчы чонну ажылга тургузар айтырыгларны шиитпирлээринге ол идиглиг. Тыва дээн ышкаш регионнарга чаа бүдүрүлгелерни ажыдары социал-политиктиг турум байдалды хандырар. Регион эрге-чагыргазының тургусканы республиканың келир үеде хөгжүлдезинче углангандырган өзүлдениң точкалары чурттакчы чонга херек». 

Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазын 2024 чылга чедир санаанын сагындыраал. Программада экономиктиг хөгжүлдениң шапкын темпизин хандырган транспорт инфраструктуразын сайзырадыры, үлетпүрнү деткиири база биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту хөгжүдер байдалдарны тургузары кирген. Программаны боттандырганының түңнелинде бюджеттен дашкаар инвестициялар 200 млрд рубль чедир көвүдеп, 15 муң ажылчын олуттар тургустунар. 

http://club-rf.ru/