Тываның Баштыңы РФ-тиң көдээ ажыл-агый сайыдындан кааңнаашкындан когараан ХДА-ларны акшаландырар айтырыгны деткиир аазаашкынны алган

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол вторникте, август 26-да, Россияның көдээ ажыл-агый сайыды Александр Ткачев-биле ужурашкан. Эң-не кол чүүл – республиканың хууда дузалал ажыл-агыйларынга чедишпес мал чемин садып алыр чарыгдалдарын эгидип бээрин дугурушкан. 

 Бо шиитпирниң эки талазы болза, хууда дузалал ажыл-агыйлары ооң мурнунда күрүне деткимчезинче кордавас турган, ам бо удаада чүгле чарыгдалдарны эгидеринге чөпшээрелди алган эвес, хөрзүнге кааңнаашкынның чедирген нарын айтырыгларын шиитпирлээринге херек федералдыг саң-хөөнү база дугурушкан. 

 РФ-тиң көдээ ажыл-агый сайыды Александр Ткачев биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң ужуражылгазының түңнелинде, кааңнаашкынның уржуктарын чайладырынга республика ам федералдыг бюджеттен 15-тиң орнунга 50 млн. рубльди алыр. Ол акша-хөреңгини хууда дузалал ажыл-агыйлары алыр. Көдээ ажыл-агый организацияларынга 21 млн. рубльди аңгылаан. 

 Көдээ ажыл-агый культураларының өзүп үнер үези, бо чылдың майдан июльга чедир чаъс-чайык нормадан 50-80 хуу эвээш дүшкен, «хөрзүнге кааңнаашкын», «агаар кааңнаашкыны», «изиг хаттар» дээн бойдустуң айыылдыг болуушкуннары демдеглеттинген. Ооң уржуундан тараа болгаш мал чеминиң культураларының кол кезии чок болган.Тарылга шөлдеринде культуралардан аңгыда, чайгаар үнген сиген шөлдери база изигден когарап, мал чеминиң белеткелин нарыыдаткан. Республиканың 15 муниципалдыг тургузуглары кааңнаашкындан когараан. Ниити тарылга шөлдериниң 55,2 хуузу, азы 14300,9 га шөлде көдээ ажыл-агый культуралары узуткаттынганын акты-биле бадыткаан.

  «Эгелеп чоруур арат» федералдыг программа-биле регионну акшаландырарының хемчээлин көвүдедирин федералдыг сайыт биле республика баштыңы дугурушкан. Бо чылын кады акшаландырыышкын-биле Тываның бюджединден эгелеп чоруур араттарны деткииринге 12063,8 муң рубльди тускайлаан. Тараачын-арат ажыл-агыйларның баазазында өг-бүлениң мал ажыл-агый фермаларын хөгжүдеринге 3036,9 муң рубль көрдүнген. 

 Эгелеп чоруур араттарны деткиир программаны боттандырарынга немелде 98000,0 муң рубль, өг-бүлениң мал ажыл-агый фермаларын хөгжүдеринге 30000,0 муң рубль херек. Регионнуң баштыңы республиканың араттарының хөй кезиинге күрүне деткимчезин көргүзери чугула дээрзин демдеглээн. «Акша-хөреңгини немей үндүрери - 82 ажыг тараачын-арат ажыл-агыйларга күрүне деткимчезин бээр арганы тургузар» - деп Шолбан Кара-оол чугаалаан. 

 Сайгарылгалыг чугааның түңнелинде, эрткен чылдарда ол программаны Тываның эки боттандырганы-биле регион федералдыг бюджеттен немелде деткимчени ап болур деп, чаңгыс шиитпирге келген. «Көдээниң социал хөгжүлдези» программаның боттанылгазының чорудуунуң дугайында шак-ла ындыг хевирлиг чугаа база болган. Регионнуң хөгжүлде айтырыгларын ханы медереп, «ам, маңаа» шиитпирни хүлээп алганы дээш, сайытка өөрүп четтиргенин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол илереткен.  Ужуражыышкын үезинде Александр Ткачев чогуур Департаментилерниң удуртукчуларын кыйгыртып, тодаргай айтыышкыннарны күүседир хуусаазы-биле айыткан. 

 «Россияның көдээ ажыл-агый сайыды А.Н. Ткачев-биле ужуражылга соонда чоруп ор мен. Тываның дилээн шиитпирлээринге чиге айтыышкыннарынга дыка таарзындым, ооң мурнунда губернатор ажыл-чорудулгазының арга-дуржулгазы деп билдим. Чугаавыс чаңгыс тынышта дег болду, малдың кыштаглаашкыны дээш дүвүрелимни ол хөлзээшкин-биле хүлээп алды. Кааңнаашкын, мал чеминиң чидирии – аратты бодунуң нарын айтырыглары-биле чааскаандырзын арттырып болбас. Яамының база Тываның Чазааның кады күжениишкиннери-биле онза байдалдың курлавырын 50-60 млн. чедирер херек. Кызыл-Мажалыкта школаны чедир кылыр, "Кыштаг" төлевилелге эгелеп чоруур араттарны киириштирер, бирги бүдүрүкчү малдар болгаш өске-даа чүүлдерниң дугайында чугааны чоруттувус. Республикаже чаладым, көргүзүп болур чүүлдер бисте бар. Өшкү-Саар Аракчаевнага чедип, ооң каңгамчык чөкпээн база тыва үскен далганын канчаар кылып турарын, сыын ажыл-агыйын тургусканының түңнелдерин, азы Эйлиг-Хемниң ангор өшкүлерин көргүзүп болур. Белеткенип, манаар бис!» - деп, ужуражылганың эрткениниң дугайында Тываның Баштыңы бодунуң блогунда бижээн.