Тываның Баштыңы Кызылды хөөлүг ыштан уштур дизе, каът бажыңнар тударын саналдаан

Республика найысылалының мэриниң оралакчызы албан-дужаалче кордакчылар-биле ужуражылгада база Тываның Чазааның аппарат хуралында ооң дугайында чугаалаан. Республика удуртукчузу кандидаттар-биле ужуражып тура, Кызылды печка одалгазындан хостап, коттеджтер эвес, а каът бажыңнарлыг комплекстиг тудугларны тудар деп чугаалаан.

«Хоорайже хөй түңнүг акша салыышкынын киирген-даа болза, улуг айтырыгларны тургузуп турар бо чүүлдү соксадыр херек – деп Шолбан Кара-оол чугаалаан. –Долгандыр үй-балай тудуглар туттунуп, олар шупту печка одап турарындан, хоорай ыш, кара хөө болур чылдагааны ол».  

Тываның Баштыңы найысылалды долгандыр коттедж тударын соксадып, хуу тудугга чөпшээрел бээринге мораторий чорударын Кызылдың чаа мэри Карим Сагаан-оолга саналдаан. «Кижилер эрге-чагырганы айыырга көдүрүп эккээр хире чыгыы, ындыг байдалда келген. Чамдык микрорайоннарда пассажирлер аргыштырылгазы организастаттынмаан, садиктер, школалар, оруктар болгаш кижи кылаштаар черлер чок» – деп Шолбан Кара-оол шүгүмчүлээн.  

Республика Баштыңы ол айтырыгны албан-биле бо ужуражылгада, найысылал мэриниң оралакчыларынче кордакчыларның мурнунга көдүрген.  

Сентябрь 9-та, Кызылга, республика найысылалының Төлээлекчилер хуралының чаа составын соңгаан соңгулда болуп эрткенин сагындыраал. Хоорайның чаа мэри ынчан билдинген. Үш кордакчы киришкен конкурстуң түңнелинде, ооң мурнунда «Тываэнерго» АН-ның чиңгине директорунуң бирги оралакчызы – башкарыкчы директор турган Карим Сагаан-оолду найысылалдың мэри кылдыр соңгаан. Чаа-Хөл чурттуг, Томскиниң политехниктиг университединиң, Томскиниң удуртулга системазы биле радиоэлектроника университединиң база Сибирьниң күрүне албаны академиязының доозукчузу ам бодунуң оралакчыларын шилиир ужурлуг.  

Тываның Баштыңы Кызылдың мэриниң оралакчызы албан-дужаалче кордап турарларны, бөгүнде республика найысылалының хоорай эрге-чагыргазының үре-түңнелдиг ажылдаарынга чугула херек команданың кежигүннери болурунче чалаан.  

«Хоорай чагыргазынга ажылдаар дизе, мэрияга команда-биле ажылдаар сорукту тургузары чугула. Бир эвес армияга албан-хүлээлгеңер эрттирген болзуңарза, ону тайылбырлавас мен, бодунуң удуртукчузу-биле чаңгыс үзел-бодалдыг болур» - деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн.

 Команда-биле ажылдаар тура-сорук республика найысылалының чаа хоорай тудуунуң политиказынга кол чүүл болур ужурлуг деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. Республика баштыңының чугаазындан алырга, хоорай тудуушкунунуң адырында корум-чурум чок байдал чоокка чедир туруп келген.  

«Тудугга чөпшээрел бээр дээн даргаларның чылдааның адаанда, элээн акшалар чаштып турганы чадавас. Халас туттунар чөпшээрелди берген соонда, чоорту ону элээн каш миллионнарга садып эгелээр турган» – деп, Шолбан Кара-оол чугаалаан.  

Чаа мэрниң командазы хоорай тудуунуң политиказын хөй каът бажыңнар тударынче угландырар ужурлуг. «Хоорай эрге-чагыргазы хөй каът бажыңнар тудар ракша-хөреңгини тывар. Коммерциялыг, коммерциялыг эвес-даа болза, ындыг хевирлиг төлевилелдерни деткиилиңер» – деп, Шолбан Кара-оол мэрияга ажылдаар кижилерге бодунуң чагыын берген.  

Сөөлгү чылдарда Кызылдың хөгжүлдезинче акша салыышкынын каш катап улгаттырганын, Тываның Баштыңы сагындырган. Республика найысылалының кудумчуларын чаагайжыдарынче республика чамдык чылдарда бодунуң орук фондузунуң шупту акша-хөреңгизин чарып турган. Хоорай 100 чылдаанында, Улуг-Хемниң эриин чаартырынга база «Азия төвү» комплексти тударынга федералдыг акшаларны алган. «Чүгле шөлдер шывыынче безин 20 миллион хире акшаны чараан бис. Арат шөлү ооң мурнунда кандыг турганын чугаалавайн тур мен» - деп, Шолбан Кара-оол сагындырган.  

Оруктар-даа, школалар-даа, таптыг садыглар-даа, чаагайжыдылга-даа чок суурларга чоннуң анаа-ла ынчаар чурттаарын сайгарар үе келген, деп Тываның Баштыңы демдеглээн. «Мэрияның ажыл-чорудулгазын аштап-ширбиир ажылдарже шилчиткен ажыы чок. Хоорай амыдыралын сууржуң чуртталгаже шилчитпейн көрүңер. Республиканың дөрт муниципалдыг кожуунунуң чурттакчылыг черлеринден хөй кижи Кызылдың солагай талакы дачаларында чурттап турар» - деп, ол онзалап айыткан.  

Хоорай мэриязы печка-биле одаар чаа бажыңнар тударын соксадып, чер участоктарын үлээрде, каът бажыңнар тударын сүмелээр ужурлуг. «Чамдыкта мындыг байдалдан үнер арга чок-даа ышкаш. Бо удаада политикавысты деткиир ужурлуг бис: хоорайны хир-чам, кара ыш, хөөден камгалаалыңар» - деп, Шолбан Кара-оол айыткан.