Тываның Баштыңы энергетика адырынга бодунуң кадрларын белеткээри эң чугула деп айыткан

2018 чылда одалга-энергетика комплекизиниң ажыл-чорудулгазын түңнээн яамының коллегия хуралында ооң дугайында чугаалаан. Чедери берге ыраккы суурларда нарын техникадан ырак кижилер дизельдиг генераторлар хандырылгазында ажылдап турарын Шолбан Кара-оол чижекке айыткан. Ооң хараазы-биле, аар өртектиг шимчедикчилер чыл санында сандан үнүп каар ийикпе, азы специалист чалап алгаш, ооң артык кезээн солудуп турар. Дизельдиг 13 электростанцияны тударынга, республика бюджединден 200 хире млн. рубльди чыл санында үндүрүп турар.

 «Энергетика адырында ажыл-чорудулганың түңнелинде ындыг хамаарылганы өскертир херек. Кадрлардан эгелеңер. Тодаргай база чиге айтыкчыларны тургузар: дээди өөредилге черлеринде энергетика мергежилдерниң талазы-биле чеже олуттарны чагааныл, энергетикага ажылдаар кылдыр чеже аныяк кижилерни сонуургадыпканыл, чыл дургузунда, беш чыл иштинде чеже инженерлер, чылыг техниктери, электриктер, монтажниктер дээш, ховар мергежилдиг кижилери доосканыл дээш, оон-даа өске» - деп, Тываның Баштыңы бодунуң блогунда бижээн. 

ТР-ниң одалга болгаш энергетика сайыды Роман Кажин-оол, ведомство республиканың одалга-энергетика комплекизинде кадрлар белеткелин, билиг-мергежил бедидерин ТР-ниң Өөредилге болгаш эртем, Тываның күрүне университеди-биле кады чорудуп турарын дыңнаткан. Амгы үеде Тываның күрүне университединиң инженер-техниктиг факультединде, "чырык хандырылгазы", "үлетпүр чылыг энергетиказы", "даг херээ" деп мергежилдерде, хүндүскү салбырда 31, бот-өөредилге салбырында 141 студент өөренип турар. 2017-2018 өөредилге чылында «даг херээ» мергежилдиң 5 доозукчузу база "электроэнергетика база электротехника" мергежилдиң 4 доозукчузу 2017 чылда ажылдарда тургустунган.

 Регионнуң чылыг-энергетика комплекизинде амгы үеде 31 улуг объект бар. Ында подстанциялар, ЛЭП, ЧЭТ база котельнаялар база хөмүр тывыжының 4 участогу хаара туттунган. 3 муң ажыг кижи ында ажылдап турар. 2018 чылдың түңнели-биле, ЧЭК бүдүрүлгелериниң продукция өртээ, ооң мурнунда чылга деңнээрге 24,2 хуу хөй болуп, 13,9 млрд. рубль болган.  

Бүдүрүлгениң өзүлдезин «Межегей хөмүр» компаниязы хандырып, 1 млн. 88 муң тонна хөмүрнү казып, рекордту тургускан. ЧЭК бүдүрүлгези каттышкан бюджетче үндүрүг болгаш чыылдалар кылдыр 540,6 млн. рубльди чылда кииргеш, планын 10 хууну ажыр күүсеткен. 

Тываның Баштыңы биле «Росчетки» компанияның удуртулгазының чарганы керээ езугаар, Кызыл кожууннуң Каа-Хем суурда электри четкизиниң комплекизинде чырык четкизин чаартыры - чугула айтырыгларның бирээзи болуп арткан. 750 млн. рубль акша көрдүнген ол төлевилел-биле бүдүн микрорайонну – 800 ажыг бажыңнарны чырык четкизинге кожар. Эрткен чылын 33 млн. рубль ниити түңге төлевилел-шинчилел, тудуг, электромонтаж база эптеп-ажылдадыр ажылдарны кылган. 2019 чылдың ноябрьда шупту ажылдарны доозар планныг. 

Кызылдың чылыг хандырылга системазын бедик температуралыг графикче шилчиткени, энергетика адырында улуг чедиишкин болган. Тываның Баштыңы ону, 2018 чылдың мартта, «Сибирьниң генерация компаниязы» КХН-ниң чиңгине директору-биле ажылчын байдалда ужурашкаш, чедип алган. Аңаа Кызыл ЧЭТ-тиң удуртулгазынче хоорайның чылыг четкилерин дамчыдар дугайында шиитпир хүлээп алдынган, магистральдыг хоорзалар шугумунуң участоктарында элээн берге черлерни септеп, солаан. Ынчангаш хоорай немелде чылыгны ап, чаа хереглекчилерни кожар аргалыг болган.

Тываның Чазаа биле «Хевел» компания хүнден октаг алыр батареялар дузазы-биле Мугур-Аксы биле Кызыл-Хая суурларже чырыкты киирер төлевилелди 2018 чылда кады кылып эгелээн. 10 чылда санаан сервис керээзи-биле, 110 млн рубль түңнүг ажылдарны кылып турар. Бо хүннерде Мугур-Аксы суурда 400 кВт база Кызыл-Хаяда 150 кВт күчүлүг дериг-херекселдерни туткан. 2019 чылдың бирги кварталында дизельдиг кывар-чаар чүүлдү база чырык энергиязын санаар, контроль кылыр, чыылда системазын, видеохайгаарал чорудар дериг-херекселдери эптеп доозар. 2019 чылдың мартта станция ажыглалга кирер ужурлуг.  

Одалга болгаш энергетика яамызының мурнады боттандырар угланыышкыннарынга - дизельдиг электростанцияларны чаартыры, энергосервис керээзи-биле 50 хире млн рубль хемчээлдиг инвестицияларны хаара тутпушаан, Тываның бюджет адырында чырык камнаар хемчеглерни боттандырары, Кызыл хоорайның девискээринге инвесторнуң 100 млн хире акшазы-биле одалга-заправка комплекизин тудары көрдүнген.