Тываның Баштыңы Енисей Сибирин хөгжүдер корпорацияның удуртукчузу-биле ажыл-агыйжы ужуражылганы эрттирген

30.09.2022 Тыва Республиканың II Тудуг шуулганын база “Енисей Сибири – келир үениң хоорайлары” Красноярскиниң экономиктиг форумунуң (КЭФ) стратегтиг сессиязын эрттирер дээш республикада келген Енисей Сибирин хөгжүдер корпорацияның чиңгине директору Сергей Ладыженко-биле Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ужурашкан.
КЭФ-тиң ажылы-биле эртип турар эксперт хемчеглериниң бирээзинге Тываны бо чылын шилип алганы анаа эвес. Республиканың инфраструктуразы шоолуг эвес-даа болза, хоорай тудуу шалыпкын чоруп турар. Чуртталга рыногунда саналдарны көвүдедип, чурттаар оран-сава тудуун улгаттырар байдалдарны тургузар дээн күжениишкинниг ажыл чоруп турар. Тываның найысылалында комплекстиг микрорайоннар тударынга 14 инвестиция дугуржулгаларын чарган, 8 төлевилелдиң планнаашкынын ажылдап турар. Регион чаа технологиялар-биле ажылдап турар тудуг инвесторларынга сонуургалдыг.
"Республикада амыдырал хүрээлелиниң хевирин база шынарын өскертир деп, быжыы-биле шиитпирлээн бис, ынчангаш Сибирь хоорайларының чаңгыс командазынга, хоорай болгаш көдээ черлерни хөгжүдер ниити инновация чорулгазынга каттыжары биске чугула” – деп, Владислав Ховалыг демдеглээн.
Республиканың эрге-чагыргазы Енисей Сибирин хөгжүдер корпорация-биле кады ийи дугаар чыл Тывада Тудуг шуулганын эрттирип турар. Бо удаада шуулганның хүн айтырыын калбарткан: хуралдың кол кезээнде Сибирь регионунуң транспорт коридорунуң хөгжүлдезин, ооң иштинде Петербургтуң экономиктиг шуулганында “Сибирь дугуржулгазының” хуралында таныштырган, республика девискээрин таварар Россия – Моол – Кыдат транспорт коридорун тургузар талазы-биле Тываның инициативазын сайгарары планнаттынган.
«Курагино-Кызыл» демир-оруунуң тудуунче чаазы-биле көөрүн Тыва саналдаан. «Енисей Сибири» кол демир-орук төлевилели муңгаш адыр эвес, а Тываны таварты Моолдан Кыдатче чаа транскызыгаар оруунуң звенозу кылдыр көөр херек. Ангара-Енисей макрорегиону чаа төлевилелдери-биле Транссибче база Соңгу чүк далай оруунче чурттар аразының үнер оруун хандырган хөй чурумнуг күчүлүг транспорт белдири апаарынга бүгү-ле үндезиннер бар деп Владислав Ховалыг шынзыткан.
Тываның Баштыңы Сергей Ладыженко-биле ужуражып тура, инвестиция төлевилелдерин боттандырарда кады ажылдажылганың амгы айтырыгларын сайгарган. Енисей Сибирин хөгжүдер корпорация 2022 чылда республика девискээринге 22 хемчегни боттандырарын сагындыраал. Регионнуң чурттакчы чонун ажылга хаара тудар төптерде ажыл дилээр онлайн-платформаны, май 16-да республикага эрткен «Тыва – ужур-чаңчылдарның чурту” туризм шуулганы, Кызылда Ленин кудумчузунга дизайн-кодту чогаадыр, Красноярскиниң экономиктиг шуулганы -2022-ге киржир белеткенир дээн хемчеглерни эрттирген.
Оон аңгыда РФ-тиң Чазааның айтыышкыны-биле бадылаан “Енисей Сибириниң” боттандырар даңзыда 32 инвестиция төлевилелиниң 11-и – Тыва Республикадан. 2027 чылга чедир оларны боттандыргаш, 30 муң чаа ажылчын олуттарны тургузуп, бюджеттиң бүгү деңнелдеринче 500 млрд рубльдиң үндүрүг киирилдезин хандырар ужурлуг. Бо хүнде 7 төлевилел күүселдеде: Тардан чыдынын шиңгээдир, “Ак-Суг” чес-профир чыдынынга даг-болбаазырадылга комбинадын, Межегей чыдынынга хөмүр казар комплексти, чурттар аразының автомобиль коридорун, дагдан хаактаар “Тайга” турисчи комплексти тудар, "Хандагайты" эрттирилге пунктузунга каайлы-логистика терминалын ажылдадыр, Кызылдың аэропортунга делегей чергелиг статусту чедип ап, аңаа делегей чергелиг эрттирилге пунктузун ажыдар. Бо төлевилелдерже 17 млрд ажыг акша хемчээлдиг инвестицияларны салыр. 1 млрд рубль инвестиция хемчээлдиг, алызы кедилиг ийи инвестиция төлевилели күүселдеже кирген. Ол дээрге Кызыл хоорайга Индустриалдыг паркты база «Чедер» санаторий-курорт болгаш кадыкшылга комплекизин тудар төлевилелдер-дир.