Өй-шаанда доозары чугула

Август 8-те РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округта бүрүн эргелиг төлээзи Виктор Толоконский ийи хүн дургузунда ажылдаары-биле Тывада чедип келген. 

В.Толоконский самолеттан дүшкен дораан ТР-ниң Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле кады амгы үеде Кызылда чоруп турар кол тудугларга четкен. Президентиниң төлээзи бир дугаарында Магистральная биле Шахтерская кудумчуларын таварып эрткен автомобиль оруунуң тудуун сонуургаан. Аңаа ТР-ниң орук-транспорт комплекизиниң сайыды В.Косоротов база Кызыл хоорайның мэри Владислав Ховалыг орук чаартылгазының чорудулгазының база чоокку үеде салдынган сорулгаларның дугайында тодаргай илеткелдерни экранга видео-көргүзүг дузазы-биле кылганнар.

Кызыл хоорайның кол авто-оруктарының бирээзинге улуг хемчээлдиг септелге болгаш чаартылга ажылдарын Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылын байырлаар белеткел хемчеглеринче киирер дугайында Шолбан Кара-оол чедип алган дээрзин сагындыраалы. ««Кызыл — Сарыг-Сеп» автомобиль оруунуң Кызыл хоорайда Магистральная база Каа-Хем суурда Шахтерская кудумчуларында чаа трассаның чүгле эртер оруу элээн калбарган эвес, ында чадаг кижи кылаштаар кежиглерни, чырык хандырылгазын, аңгылаар кызыгаарларны, светофорларны тургузарының аргалары көрдүнген. Бо байдал найысылалдың дүрген хөгжүп турар девискээрлериниң бирээзи «Спутник» микрорайоннуң келир үезинге улуг салдарны чедирер, ынчалза-даа орук чаартылгазының кол сорулгазы — орук шимчээшкининиң киржикчилериниң айыыл чок чоруун сагывы-шаан, шаптараазыннар чок транспорт шимчээшкинин хандырары болур. Магистральная кудумчузунда чаа оруктуң ачызында хоорайның төп кудумчуларында автотранспорт «чүктешкизи» көзүлдүр чиигээр деп, Шолбан Валерьевич чугаалаан. Виктор Толоконский ук автоорук тудуунуң төлевилели ниитизи-биле эки күүсеттинип турарын демдеглевишаан, оруктуң чүгле тудуунче эвес, а ооң чанында девискээрлерниң хөгжүлдезинче база кичээнгейни салып, чогуур хемчеглерни чорударын айыткан.

Дараазында Виктор Александрович «Спутник» микрорайоннуң девискээринде хөй аал чурттаар 5 каът бажыңнарның тудугларынга барган. Аңаа ТР-ниң тудуг сайыды Владимир Сат тудугларның амгы үе-де ажылының дугайында илеткээн. «2009-2018 чылдарда Россия Федерациязының сейсмиктиг девискээрлеринде чуртталга бажыңнарының, кол объектилерниң болгаш чуртталга хандырылгазының системаларының быжыглаашкынын бедидери» федералдыг тускай сорулгалыг программа езугаар республиканың төвүнде 4 беш каът 120 аал чурттаар бажыңнарны база бирээзи-ле 280 олуттуг уруглар садтарын тудуп эгелээн. Оон аңгыда Сарыг-Сеп суурда 140 олуттуг уруглар садының тудуу кидин түлүк. Программага дүүштүр 2 млрд. 65 млн. 730 муң рубль камгалаттынган, ооң иштинде 1 млрд. 799 млн. 630 муң рубль — федералдыг бюджеттен, 250 млн.316 муң рубль — республика бюджединден, 16 млн. рубль бюджеттен дашкаар черлерден болуп турар.

«Спутникте» дөрт улуг тудуг албан черлери ажылдап турар. ТР-ниң капиталдыг тудуг эргелелиниң даргазы Александр Свинцовтуң дыңнадып турары-биле алырга, херек материалдарны болгаш конструкцияларны үе-шаанда эккеп турар. Тудугда эң шыырак дээн кижилерни хаара туткан.  Тускай специалистерни Тывадан дашкаар хоорайлардан чалап, ажылдың чорудуун улам дүргедеткен. Маңаа Виктор Толоконский тус черниң кижилерин белеткеп өөредири чугула дээрзин айтып, Шолбан Кара-оолдуң «аргалыг болза, Тываның чурттакчыларын ажылдадыр» деп саналынга каттышкан. Оон аңгыда электри болгаш чылыг хандырылгазынга хамаарышкан чидиг айтырыгларны сайгарып чугаалашкан. «Кандыг-даа байдалдан үнер арга ыяап турар, ынчангаш шупту болур аргаларны кады өөренип көрүп тургаш, үре-түңнелдиг ажылдап, тудугларны доозар» — деп, Виктор Александрович түңнээн. «Шупту тудуглар биске канчаар-даа аажок чугула. Ынчангаш оларны айыттынган үеде ажыглалче киирер дээш, олче шупту күжениишкиннерни угландырар бис» — деп, ТР-ниң Баштыңы — Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол чугаалаан.

Азияна ТАУ.

"Шын" солун № 92  2013 чылдың август 10