РФ-тиң Чазааның даргазынга Тываның хөгжүлдезин дүргедедир тускай программаны киирер

РФ-тиң чазааның даргазының бирги оралакчызы – саң-хөө сайыды Антон Силуанов август 23-те Тываның найысылалынга хурал эрттирип тура, республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезин дүргедедир хемчеглерни сайгарып көөрү-биле Россияның Чазаандан улуг делегация келгенин чугаалаан.  

РФ-тиң 10 субъектизинге күрүнеден немелде деткимче хереглеттинип турарын ол сагындырган. Инфраструктура хөгжүлдезинге, ажылчын олуттар, ажылга хаара туттунган кижилер санын көвүдедиринге, үлетпүр бүдүрүлгезиниң темпизин улгаттырарынга экономиктиг идепкейни күштелдирер деткимчелер ында кирген.  

Россияның экономиктиг хөгжүлде сайыды Максим Орешкин Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезин дүргедедир программаны хевирлээр ажыл адакталганын демдеглээн. «Бир дугаарында-ла, Тывага хамааржыр программаны чоокку бо айда Россияның Чазааның даргазынче киирер деп чазакта дугуржулга бар. Ону бадылаптары билек, даңзыже кирген арткан регионнар талазы-биле ажылдап эгелээр бис” – деп, Максим Орешкин чугаалаан.  

РФ-тиң Экономиктиг хөгжүлде яамызы биле республика чазааның кады ажылдап кылганы Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезин дүргедедир тускай программаның төлевилелин хуралда көрген. Хуралдың сорулгазы – Россияның Чазааның даргазы Дмитрий Медведевке киирери-биле программа төлевилелиниң төнчү хевирин Тываның Чазаа-биле дугуржуру болур деп, Антон Силуанов тайылбырлаан. 

РФ-тиң экономиктиг хөгжүлде сайыды Максим Орешкинниң чугаазы-биле алырга, белеткээн программаның төлевилели, ооң негелделери РФ-тиң президентиниң национал төлвеилелдери-биле сырый холбаалыг болгаш регионда ядыы-түреңги чорукту кызырарының, назы-харны узадырының база өзүп-көвүдедириниң кол сорулгаларын эрге-чагырганың шупту деңнелиниң мурнунда тургускан. Чижээ, 2025 чылда республикада боттуг шалың төлевири 30 хуу, экономикаже инвестициялар база ынча хуу өзер ужурлуг.  

Ол сорулгаларны чедип алырда, бир дугаарында транспорт инфраструктуразынче база тывыш бүдүрүлгезинче улуг инвестиция төлевилелдерин углаар. Программа элээн каш угланыышкыннарлыг, ылаңгыя АҮК адырында биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукту калбаа-биле деткиир хемчеглер бар. Экономиктиг айтырыглардан аңгыда, социал адырны, инженер болгаш коммунал инфраструктура объектилерин бүрүнү-биле чаартыры көрдүнген.

2021 чылда республикага болбаазырадылга бүдүрүлгелиг, логистика болгаш садып-саарылга инфраструктуралыг агроүлетпүр парыгын ажыглалга киирери планнаттынган. Тудуг адырын хөгжүдеринче угланган, ылаңгыя тус черниң чиг эдинден тудуг материалдары бүдүрер индустриалдыг паркты тудар улуг төлевилел база бар.  

Максим Орешкин республиканың чазаан, ведомстволарны аразында чедир кылыр ажылдарны дугуржуп, программаның пунктуларын таптыг сайгарарынче коллегаларын чалаан. Россияның Чазааның даргазынче сентябрьда киирер кылдыр хуралдың шиитпири-биле төлевилелди доозарын чугаалаан. 

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чөпшээрежилге чок арткан программа төлевилелдериниң чамдык негелделеринче онза кичээнгейни салырын чугаалаан. 74-и организастыг, 347 хемчег кирген Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезин дүргедедир программаның төнчү чадазын чугаалажып көрген. Арткан 273-ү – инвестиция төлевилелдери, 57-и – мурнады боттандырар. Оларның 216-ы - инфраструктураның аңгы-аңгы төлевилелдери. 

2025 чылга чедир санаан программаның баш бурунгаар санаан ниити бюджеди 1 трлн.395,6 млрд. рубль. Ооң 325,3 млрд. рубли - федералдыг бюджеттен, 6 млрд. ажыг рублин республика бодунга алган. Инвесторларның салыышкыны-биле кады бюджеттен даштаар дөстерден 1 триллион ажыг рубль көрдүнген. 

Адырлар аайы-биле алырга, көдээ ажыл-агыйынче кол кичээнгей угланган, ниитизи-биле 26 хире төлевилелче 6,5 млрд рубльди тускайлаар. Тудуг адырында 4 төлевилелче 11,5 млрд. рубль, үлетпүрде 18 төлевилелче 728,1 млрд. рубль көрдүнген. Мурнады боттандырар 6 төлевилелдиг туризм адырынче 1,6 млрд. рубльди, кадык камгалалында 2 төлевилелче 876 млн. база харылзаада 1 төлевилелже 62,3 млн. рубль салдынган.

Экономиканың аңгы-аңгы адырларында база социал адырда инфраструктураны тударынга чартык триллион ажыг инвестиция херек. Транспорт, электроэнергетика, АҮК, коммунал, чуртталга тудуу, харылзаа болгаш экология адырында амгы үеде бар объектилерни бүрүнү-биле чаартып, чаа тудугларны тудар. 521,5 млрд. рубльдиң көвей кезии – 458,3 млрд. рубли экономиканың боттуг секторунче угланыр.  

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканы дүрген хөгжүдер программа төлевилелин ажылдап кылырынга киришкен шупту кижилерге четтиргенин илерткен. Регион экономиказының байдалын анализтеп, нарын айтырыгларлыг участоктарны тодарадырынга, экономиктиг шапкын өзүлдени чедип алыр хемчеглер база төлевилел комплекизин тургузарынга ажылчын бөлүк канчаар-даа аажок улуг ажылды кылганын айыткан.  

Тываның Баштыңы программаже кирбейн барган ийикпе, күүседириниң негелделери, чижээ акшаландырыышкын дөстери тода айыттынмаан инициативаларны федералдыг яамалар болгаш ведомстволарга камгалаар ажылды ам-даа уламчылаарын чугаалаан.