«Россияның өөредилгезиниң эртинези» – Тывада

Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының сайыды Каадыр-оол Алексеевич Бичелдей ажылдаар өрээлинге Бүгү-россияның аңгы-аңгы угланыышкыннар аайы-биле мөөрейлерниң тиилекчи болган өөреникчилерин болгаш оларның башкыларын байырлыг байдалга хүлээп алган.
    Сайыттың хүлээп алыышкынынга Тываның аграрлыг лицейиниң, Кызылдың № 15 лицейниң, Тываның күрүне лицейиниң башкылары база Кызылдың № 5 гимназияныңөөреникчилери төлептиг болган.
     Өөредилге адырының «сылдыстары» болган келир үениң төлептиг салгалынга болгаш оларга улуг деткимче-дузаны көргүскен башкыларга чайынналчак чедиишкиннери дээш байыр чедирери улуг өөрүшкүнү болдуруп турар дээрзин демдеглээш, Каадыр-оол Алексеевич: «Силерниң тиилелгелериңер дээрге бистиң Тыва чуртувустуң кайгамчык чедиишкиннери-дир. Келир үениң салгалы дээш бис чоргаарланып чоруур бис. Чүге дизе республиканың адын бедик көргүзери-биле силерниң чаалап алган шаңналдарыңар быжыг тура-соруктуң болгаш шуптувустуң күжениишкиннеривистиң бадыткалын херечилеп турар. Ынчангаш бис, улуг улус, башкылар, Тыва чуртувустуң келир үези дээш бүзүрелдиг бис»— деп чугаалаан. Сайыттың байыр чедириишкининиң соонда байырлыг ужуражылганың чаагай кезээ – шаңналдар болгаш белектер тыпсыр кезээ уламчылаан.
    Тываның аграрлыг лицейиниң коллективи «Сокольники» конгресс-делгелге төвүнге Россияның XVII өөредилге чыыжының чорудуу-биле болуп эрткен «Өөредилгеде — инноватика» деп мергежил мөөрейинге киришкеш, «Россияның өөредилгезиниң эртинези» деп бедик шаңналдың ийиги черин ап, тиилекчи болган. Аграрлыг лицейниң директору Резеда Тас-ооловна Тулуш тиилелгезиниң дугайында: «Бүгү-россия чергелиг өөредилге чыыжының мөөрейинге киришкеш, бедик тиилелгени алганывыс – эң-не улуг чедиишкин-дир. Тодаргайлаарга, Россия Федерациязының өөредилгезиниң эртинези деп бедик атка төлептиг болган бис. Бо шаңналдың эң кол тиилекчилеринге лицейниң дээди категориязының башкызы Нина Степановна Сенги болгаш ооң өөреникчилери хамааржыр. Башкының өөреникчилерге төлевилелдиң ажыл-чорудулгазы таварыштыр сайгарлыкчы чорукту кижизидериниң болгаш тургузарының талазы-биле чоруткан ажылы эки түңнелдерлиг болганын көргүзүп турар. Бүдүн Россияның иштинден «Өөредилгеде — инноватика» деп төлевилелдиң мөөрейинге 3 сертификаттың ийизин Тыва Республика чаалап алган. Ол дээрге, бистиң лицейниң баазазында ырактан харылзажып өөредир таарымчалыг арганы чорудар сертификаттың ээзи болган. База ол ышкаш эртем-билиг угланыышкынының аайы-биле агробиостанция деп комплексти тургузуп турар бис. Ол чүл дээрге? Ол дээрге чүгле Тывада үнүп турар үнүштерниң, бо дириг амытаннарының дугайында өөредири-биле улуг төлевилелди биология эртеминиң аныяк башкылары Айдың Михайлович Монгуш биле Сайзана Владимировна Чомужуктуң ажылдап турары-дыр. Чаңгыс сөс-биле чугаалаарга, бистиң командавыстың тиилелгези республиканың өөредилге шугумунга эки атты болгаш бурунгаар шимчээшкинни эккелген деп санап тур бис»— деп чугаалаан.
   Бүгү-россияның аныяк шинчилекчилериниң эртем конференциязының «Келир үеже базым – 2013» деп мөөрейинге республиканың школачылары чаңгыс команда болуп алгаш, бедик көргүзүглерлиг чанып келгеннер. Тергиин түңнелдерни көргүскен Күдер Айыжы «Хөй кырлыгның деңнели» («Уравнение многранника») деп илеткелин бараалгаткаш, бирги черни ап, чогаадыкчы шинчилел төлевилели дээш Мю Альфа Тетта эртем ниитилелиниң диплому-биле шаңнаткан. «Дус-Хөлдүң тураскаал бойдузунуң экологтуг айтырыглары» деп темага эртем шинчилелдериниң бедик түңнелдери дээш 3-кү чергениң диплому-биле шаңнаткан.
   Новосибирск хоорайга болуп эрткен «Сибирьниң дыштанылгалары» деп XVI регионнар аразының инновациялыг школалар олимпиадазынга Кызылдың № 5 гимназиязыныңөөреникчилери идепкейлиг киришкен. База ол ышкаш Москва хоорайга «Чаа чүс чылдың салым-чаяанныглары – 2013» фестивальдың киржикчилери – Кызылдың № 5 гимназияның өөреникчилери «Улусчу хореография» болгаш «Театр уран чүүлү» деп номинацияларга тус-тузунда 2-ги болгаш 3-кү чергениң лауреаттары аттарны чаалап алган.
    Шынап-ла, өзүп орар салгалдың салым-чаяаны бедик деңнелде дээрзин бо хөй санныг шаңналдар бадыткап турар. Yениң негелдези езугаар аныяк-өскенниң сайзырап турары —база бедик деңнелде. База ол ышкаш оларны удуртуп-баштап чоруур, дуза-деткимчени көргүзүп, улуг үлүг-хуузун киирип чоруур башкыларның ачы-хавыяазы база улуг болгаш улуг ужур-уткалыг дээрзиниң херечизи-дир.

Валерия Конгар.
Авторнуң тырттырган чуруу.

"Шын" солун