Росстаттың баштыңы Тывада бүгү-российжи көдээ ажыл-агый чизезинге белеткелдиң деңнели бедик деп үнелээн

 Республиканың Чазаанга А. Дамба-Хуурактың удуртканы муниципалдыг тургузуглар-биле Тывада бүгү-российжи көдээ ажыл-агый чизезинге белеткелдиң талазы-биле видеоконференция-харылзаалыг хурал болуп эрткен. Ооң ажылынга федералдыг күрүнениң статистика албанының удуртукчузу Александр Суринов, республикада Росстат салбырларының начальниктери, яамылар болгаш ведомстволар удуртукчулары киришкен. 

  Росстат чизелээшкинни чедиишкинниг эртиреринге кол рольду ойнаар чугула факторларны айыткан. Эрткен чылдарның чизелээшкининиң арга-дуржулгазындан алырга, чизечилерниң кижилер-биле чүгле чугаалажып билиринден эвес, а көдээ ажыл-агыйының чидиг айтырыгларын, мал ажыл-агыйын эки билиринден дыка хөй чүүлдер хамааржыры бадыткаттынган. Ооң-биле чергелиштир эрге-чагырганың бүгү деңнелдери чизелээшкинниң сорулгазының дугайында чон ортузунга тайылбыр ажылын чедимчелиг чорутканы база салдарны чедирер. 

 Росстаттың удуртукчузу Бүгү-российжи чизе кампаниязын эки бодамчалыг болгаш тодаргай чорударын, саң-хөө чарыгдалдарын шын планнаарын, үнүүшкүн бригадаларының ажылынга таарымчалыг байдалдарны тургузарын чагаан. Тус черниң тургузуглары чизечилер бажыңнарны кезип турда, айыыл чок чоруун хандырарынче кичээнгейни угландырарын сүмелээн. 

 Тывастаттың удуртукчузу Виктория Талтаева Тывада 133 көдээ ажыл-агый организациялары, 405 биче бүдүрүлгелер, 218 көдээ ажыл-агыйының дузалал бүдүрүлгелери, 1346 тараачын арат ажыл-агыйлары, 203 хуу сайгарлыкчылар, көдээ суурларның 36,4 муң хамаатылары, хоорайларның 19,8 муң хамаатылары, 56 сад, огород болгаш дача каттыжыышкыннарының чер участоктарының 9,1 муң ээлери чизелээшкинге хаара туттунарын дыңнаткан. 

 Календарлыг план езугаар кампанияны чорудары-биле, ыраккы болгаш чедери берге черлериниң даңзызы тодараттынган, муниципалиттерде тус чер бот-башкарылгазының органнары-биле кады ажылдажылганың комиссияларын тургускан, чизе айтырыының талазы-биле төлээлерни томуйлаан, организастыг ажылдар чоруп турар. Бо чоокку үеде көдээ болгаш хоорайның ажыл-агый дептерлериниң бижимелин чаартыр ужурлуг. Кызыл хоорайда чизе эртер объектилерниң учедун болгаш анализин мэрияның дарый кылыры чугула. Чизелээшкин эгелээр мурнунда хоорайның эрге-чагыргазы найысылалдың кызыгаарын тодарадып, республикада сад болгаш дача каттыжыышкыннарынче кичээнгейни углаары чугула.

   Көдээ ажыл-агыйының чизелээшкининге белеткел дугайында көдээ ажыл-агый сайыды Сергей Огнев илеткээш, 2006 чылга деңнээрге малдың баш саны өскен, ынчалза-даа тодарадыр ужурлуг сан-чурагайлар барын чугаалаан. Ынчангаш бо чизе үезинде ажылдап турар көдээ ажыл-агый угланыышкынныг биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорукка, малчыннарга республиканың көдээ ажыл-агый программазы-биле күрүнеден деткимчени бээри-биле малдың баш санынга тодаргай саннарны үндүрер. Республика хуралының киржикчилери Кызыл, Танды база Тожу кожууннарның удуртукчуларын дыңнаан. 

  Александр Суринов чурттуң өске девискээрлеринге деңнээрге Тывада белеткел ажылдары эки чоруп турарын демдеглээн: «Тыва - территориязы улуг, чедери берге кожууннар саны хөй, транспорт харылзаазы берге, аргар болгаша мал ажыл-агыйы колдаан субъект. Ынчангаш чизени чорудар методиканы республиканың байдалын өөренип көргеш, эдилгени кылып, өскерилгелерни киирер. Ындыг болзажок Тываның республика, муниципалдыг эрге-чагыргазы салдынган сорулганы күүседир дээш белекткел ажылдарын бедик деңнелде чорудуп турары илдең-дир». 

  Хуралдың шиитпири-биле Көдээ ажыл-агый яамызынга, кожууннар чагыргаларының даргаларынга ажыл-агый дептерлерин хынап, өрегелерни кезип, белеткел ажылдарын ам-даа чорударын дааскан. База ол ышкаш чурттакчылыг черлерде кудумчуларның аттарын, бажыңнар дугаарларын чурумчудуп, адрестерни база катап хынаарын дааскан. 

   Көдээ ажыл-агый чизези 2016 чылдың июльдуң 1-ден август 15-ке, ийиги чадазы октябрь 1-ден ноябрь 8-ке чедир эртер. Бо чизелээшкинниң сан-чурагайлар болгаш медээлер чыылдазын дүргедедири-биле планшет компьютерлерни ажыглап, Росстаттың web-чыылда системазынче электроннуг медээлерни чыыр арганы бир дугаар ажыглаар.