ТЫВАДА РЕСПУБЛИКАНЫҢ ХӨЙ АЖЫ-ТӨЛДҮГ ИЕЛЕРИН АЛДАРЖЫТКАН

 Кызыл хоорайга республикада хөй ажы-төлдүг иелерге 50 муң рубль түңнүг регионнуң ие капиталының сертификады биле белектерни байырлыг байдалга тывыскан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республиканың эр чонунуң мурнундан бүгү-делегейниң Иелер хүнү-биле эң-не чылыг байыр чедириишкинин дамчыткан.

  База ол ышкаш долу эвес өг-бүлелер айтырыынче кичэээнгейни салып, өг-бүле институдун быжыглаарын Херээженнер эвилелинге чагаан. 

 «Чаштарның хөй төрүттүнери-биле бистиң республика кезээде ылгалдыг. Бөгүн база Россияның регионнарының аразындан эң мурнунда бис. Ындыг болзажок көргүзүг арай эвээжээн. Бистиң херээжен чонувус чуртта болгаш делегейде белен эвес байдалдарже сагышты салган хевирлиг. Корткан херээ чок деп чугаалаксап тур мен» - деп регионнуң баштыңы чугаалаан. 

 Ие-чаштарны деткиири социал политиканың кол угланыышкыннарының бирээзи деп, ол демдеглээн. 2014 чылдың октябрь 1-ден республикада регионнуң ие капиталын төлеп турар, 464 өг-бүле ону алган. Келир чылын ол сорулгага 8 миллион рубльди тускайлаан. Оон аңгыда республика бюджединден уругга дээш социал төлевирниң 8 хевирин бээри көрдүнген, ооң санында уруг төрүттүнгенде чаңгыс удаа бээр төлевир база бар. Ынаар 1,26 млн. рубль, а республика бюджединден 512 муң рубль көрдүнген. Хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге халас чер участоктарын база чурттаар оран-сава тударынга ыяшты чиигелделиг берип турар. 2014 чылда хөй ажы-төлдүг 1258 өг-бүле чер участоктарын алган. 

 «Ада-иелерни хөлзеткен база бир айтырыгны шиитпирлээр аргаларын тып турар бис – назы четпээн уруглар албан черлеринче хөй чылда оочурлаарын чок кылган. 2014 чылда чаа туткан уруглар садынга 3560 олутту киирер планны 3715 олут кылдыр күүсеткен бис. Эде тудуп, капиталдыг септелге чоруткан соонда 1865 олутту, хуу уруглар садтарында бөлүктерде 300, чартык хүн хүнзээр бөлүктерде 1550 олутту немей киирген. Боттарының ажы-төлүнүң келир үезинге, оларның бүгү талалыг сайзыралынга болгаш кижизидилгезинге шупту чаагай чүүлдер турзун дээш иелерже бо бүгү хемчеглерни угландырган.

  Бистиң республиканың эргим иелери! Шыдамык болгаш мерген, кызыгаар чок ынакшылыңар дээш күдүк базып мөгейдивис. Силерниң шуптуңарга кадыкшылды, чаагай чорукту болгаш узун назынны күзедим! Аас-кежиктиг болгаш ынак чоруңар!» - деп Шолбан Кара-оол чугаалаан.

  Регионнуң ие капиталының сертификадын дараазында иелерге тывыскан:

  Сайзана Булчун-ооловна Ооржак – чеди ажы-төлдүг ие. Ажы-төлүн күш-ажылга, долгандыр хүрээлелге мөзүлүг болурунга кижизидип турар. Улуг уруу Хорагай – тудуг техникумунуң студентизи, хеймери Дугар – чаа-ла үш айлыг. Өг-бүлениң ээзи Ооржак Шолбан Алексеевич Тываның күрүне филармониязында ажылдап турар.

  Анфиса Маадыр-ооловна Куулар - чеди ажы-төлдүг. Уругларының ийи улуу Кызылдың школаларында өөренип турар. Ада-иениң чоргааралы – беш харлыг ийистери Айдаш биле Айрана. Анфиса Маадыр-ооловна улугларны хүндүлээр, ажылгыр кежээ, өөредилгеге кызымак болурунче кижизидилгени углаан. Өг-бүлениң ээзи Мөңгүн-оол Николаевич Сарыглар – хөй чыл стажтыг чолаачы. 

 Сайгана Алексеевна Ооржак – беш ажы-төлдүң авазы. Ол үр чылдарда поварлап ажылдап чоруур, амгы үеде уруг азыраар шөлээде. Кызылдың №11 школазында үш улуу өөренип турар. Ажылга ынак, шынчы, улугларны хүндүлээр – ооң кол чагыы ол. Өг-бүлениң баштыңы Кежик Назытыевич Агбаан сезоннуг ажылдарда ажылдап турар. 

 Салбакай Кызыл-ооловна Оюн – чеди ажы-төлдүң иези амгы үеде уруг азыраар ажылда. Кызылдың ортумак тускай өөредилге черлеринде ийи кызы - Айза биле Аюша өөренип турар. Эң бичии оглу чаа ийи харлаан. Сарыг-Сеп суурнуң хөй-ниити ажылының активчизи Салбакай Кызыл-ооловна эрес-кежээ, дузааргак кижи. Өөнүң ээзи Орлан Александрович Оюн Каа-Хем кожуунда Тываның агротехнологиялар техникумунда ажылдап турар. 

 Шеңне Чимит-ооловна Монгуш – беш ажы-төлдүң ынак авазы. Улуглары Кызылдың № 3 школазында өөренип турар. Улусчу ужур-чаңчылдарны шиңгээдип, ону сагып, хүндүлеп чоруур кылдыр ажы-төлүнге угаадып чоруур. Өөнүң ээзи Меңги Чес-оолович Сат хууда дузалал ажыл-агыйын тудуп турар. 

 Оон аңгыда Иелер хүнүнде беш болгаш оон хөй ажы-төлү дээди эртем чедип алган иелерни онзалап демдеглээн. 

 Сундуй Серенмаа Монгушевна Чаа-Хөл кожууннуң Чаа-Хөл суурга төрүттүнген. Улус өөредилгезиниң тергиини, 5 ажы-төлүнүң үлегерлиг иези, 11 уйнуктарының ынак кырган-авазы. Ооң ажы-төлү шупту Тываның күрүне университединге аңгы-аңгы мергежилдерни чедип алган. Оларның ийизи - Сергей Владимирович биле Аида Владимировна Россияның дээди өөредилге черлеринге ийиги дээди эртемнерни чедип алган.

  Өвүр кожууннуң Чаа-Суурдан Конгар Марина Тулушовнаның өг-бүлези 13 кижи. Ашаа-биле ийилээ республиканың алдарлыг малчыннары. Марина Тулушовна – тыва хептер, идик даараар ус шевер. Боду шүлүк бижиир, чуруттунар. Ооң ол салым-чаяанын оглу Айлык Болай-оолович дөзээн болгаш, «Уран чурулга» талазы-биле мергежилди Новосибирскиниң педагогика университединге чедип алган. Ажы-төлү аңгы-аңгы адырларда чедиишкинниг ажылдап чоруур. 

 Тюлюш Зинаида Михайловна - Бии-Хем кожууннуң Суш суурга төрүттүнген. Беш ажы-төлдүң авазы - эге класстар башкызы. Ак сеткилдиг күш-ажылы дээш Тыва Республиканың Өөредилге болгаш эртем яамызының Хүндүлел бижии-биле шаңнаткан. Ажы-төлү шупту дээди эртемниг. Хеймер оглу Хеймерек Владимирович ийи дээди эртемниг, амгы үеде Россияның ФМАС-та чедишкинниг ажылдап чоруур. Үш ажы-төлү төрээн кожуунунда төлептиг кижилер. 

 Кара-оол Алдын-кыс Салчаковна, Бай-Тайга кожуун чурттуг, Тыва Республиканың кадык камгалалының хоочуну, дээди категорияның эмчи сестразы. 40 ажыг чыл кадык камгалалынга ажылдаан, хөй санныг шаңнал-макталдарның эдилекчизи. Ажы-төлү шупту дээди эртемниг, улуг уруу Елена Хомушкуевна иезин дөзеп, Красноярскиниң күрүнениң медицина академиязын дооскан эмчи. Дөрт оолдарының ийизи Тумен Хомушкуевич биле Кудер Хомушкуевич «инженер-тудугжу» мергежилди ТКУ-га чедип алган. Олар шупту төрээн Тывазынга бараан болуп ажылдап чоруурлар.