«Чалааты» бригадазының төлевилели

Биче бүдүрүлгелерни чаартырынче Тываның Чазаа улуг кичээнгейни салып турар. Тываның Баштыңы – Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң Айыткалында «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелин республикада шуудаан деп болур.

Өвүр кожууннуң 8 биче бүдүрүлгелериниң бирээзи – Ак-Чыраа сумузунда «Чалааты» – бот-башкарылгалыг бүдүрүлгениң механизастаттынган сиген бригадазы. Бо бригаданың кол ажылы – мал чеми сигенни белеткээри. А Сарыг-Хөлде чайгаар үнүп чыдар сигенниң дүжүдү чылдың-на элбек болур. «Чалааты» бот-башкарылгалыг бүдүрүлгениң удуртукчузу – Олег Кончукович Агбаан. Бо бригадаже көдээ ажыл-агыйның тускай эртемниглери, чолаачылар, трактористер болгаш малчыннар хаара туттунган. Кожууннуң болгаш тус черниң чагыргалары бригаданың сиген белеткээр ажылын бурунгаар хөгжүдер дээш чогуур хемчеглерни ап келген. 

«Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелиниң май 24-те эрттирген баштайгы делгелгезинге ак-чыраажыларның сиген белеткээр ажылының дөзевилели онзаланып көстүр болду. Тываның ырак-чоок булуңнарындан келген аалчылар-биле долган «Сүбедей» спорт комплекизиниң өргээзи кажангызындан-даа каас-чараш делгеттинген. Ында чүнү чок дээр… Оларның аразында сигенни белеткээш делгээнин чон дыка сонуургаан.

Тывалар мал ажылдыг чон бис. Малдыг кижиниң кол айтырыы – мал-маганның хүр онча-менди өзүлдези, чылдың эргилдезиниң аайы-биле семиртири, күскү үеде кышка мал чеминге сигенни белеткээр ажыл хөй.

«Чалааты» бүдүрүлгезиниң удуртукчузу О.К.Агбаан сиген белеткелиниң дугайында кысказы-биле тайылбырлады: «Сиген— малды турум азыраар үеде кол болгаш солуттунмас мал чеми. Бөдүүн мал чеминден бүрүлүг, арыг болгаш кургаг агаарлыг үеде кургаткан сиген – бирги чергеде. 15-18 хуу шыктыг агаарга чашпанны кургадып тургаш, сигенни база белеткээр.

Ниити чемгириниң талазы-биле эки белеткеттинген хоолулуг мал чеминге деңнежип турар, а витаминнериниң болгаш минералдыг бүдүмелдериниң талазы-биле олардан оранчок ажыг.

Сигенниң чемгириниң үнезин ооң амданының, ажыктыг бүдүмелдииниң болгаш ижинге хайылгырының талазы-биле тодараттынар. Ол шынарлар колдуунда-ла үнүштүң ботаниктиг тургузуундан, оларның өзүлдезинден, ажаап алган үезинден болгаш байдалындан, сигенни шыгжаан хуусаазындан болгаш байдалындан хамааржыр.

Анисья Тюлюш.