Тывада 11 муң ажыг шимчевес өнчүнү бүрүткээн

Шимчевес өнчүнүң чаңгыс аай күрүне реестрин долу болгаш чиге медээлер-биле долдурарының дугайында Россияның Президентизиниң даалгазының күүселдезин Тыва Республиканың Чазаан­га сайгарып чугаалашкан. 

Ооң сорулгазы – күрүне реестринде бүрүткетпээн шимчевес өнчүнүң ээлерин илередип тыпкаш, бүрүткедири. Шимчевес өнчүнү бүрүткээриниң чаңгыс аай күрүне системазын (ЕГРН) 1998 чылда тургускан соонда, бүрүткетпээн шимчевес өнчү объектилери илереп келген. Ооң мурнунда үеде шимчевес өнчүнү техниктиг инвентаризация бюроларынга (БТИ), чер болгаш күүседикчи комитеттерге бүрүткедип турган болза, амгы үеде Шимчевес өнчүнү бүрүткээриниң чаңгыс аай күрүне системазынга (ЕГРН) бүрүткедир.

1998 чылга чедир шимчевес өнчүнүң ээлери апарганнарның чамдыызы шимчевес өнчүзүнүң эрге-байдалын боттарының эки туразы-биле эде бүрүткедип алган. Ынчалза-даа шимчевес өнчүнүң ээле­риниң хөй кезии өнчүзүнүң эрге-байдалын хоойлу ёзугаар бүрүткетпейн, чер болгаш өнчү үндүрүглерин төлевейн турар. Чогум-на оларже бүрүткетпээн өнчү объектилерин илередип тывары угланган. Ол ажылды чорудары чүгле тус чер бюджедин үндүрүг акшазы-биле долдурарынга херек эвес, шимчевес өнчүнүң ээлеринге база чугула херек – Шимчевес өнчүнү бүрүткээриниң чаңгыс аай күрүне системазынга (ЕГРН) бүрүткел чокта олар черин болгаш бажың-балгадын садар, белекке бээр, уруг-дарыынга дамчыдар эргези чок.

Росреестрниң Тывада албан черлериниң медээлери-биле алырга, 2022 чылда “эрге-байдалы чок” шимчевес өнчү объектилериниң саны 44 341 болган. Оларның аразында чер учас­токтары – 18 392, бажыңнар  – 20 312, тудуглар – 5 611, тудуп дооспаан объектилер – 26.

2024 чылдың апрель 1-де байдал-биле, оларның саны 11 839-ка чедир азы 27 хууга кызырылган. Тывада 19 муниципалитеттиң аразындан чүгле Чаа-Хөл кожуун девис­кээринге күрүне бүрүткели чок турган шимчевес өнчүнүң шуптузун илередип тыпкан. 573 объектиниң ээлерин 2026 чылга чедир илередип тывар ужурлуг тургаш, кожууннуң чагыргазы ону 2023 чылда күүседипкен.

Кызыл, Ак-Довурак хоорайлар дээш 10 муниципалдыг тургузугларда күрүне бүрүткели чок объектилерниң саны элээн эвээжээн. Бо ажыл хожудап турар кожууннарны Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг шүгүмчүлеп демдег­лээн. Шимчевес өнчүнүң чаңгыс аай күрүне реестрин долу болгаш чиге медээлер-биле долдурарының дугайында Россияның Президентизиниң даалгазының күүселдезин доктааткан хуусаада – 2026 чылдың төнчүзүнге чедир Тыва күүседип шыдавайн баар чыгыы байдал тургус­тунган.

Мөңгүн-Тайга, Таңды, Өвүр, Бай-Тайга, Улуг-Хем, Кызыл, Чөөн-Хемчик, Барыын-Хемчик кожууннарда күрүне бүрүткели чок объектилерниң 25 хуу хирези илереттинген. Президентиниң даалгазын күүседириниң доктааткан хуусаазындан орайтай бергениниң чылдагааннарын айыт­кан тайылбыр бижиктерни кожууннарның чагырга даргаларындан алырын ТР-ниң Чер болгаш өнчү хамаарылгалар яамызының удуртулгазынга Владислав Ховалыг дааскан.

Боттарының шимчевес өнчүзүн дүрген бүрүткедип алырынче республиканың чурттакчыларын Тываның Баштыңы кыйгырып, бүрүткеттинмээн шимчевес өнчү хоойлу ёзугаар ээзи чок кылдыр санадып болурун сагындырган.