"Үстүү-Хүрээ"фестивальды —бедик деңнелге

Дириг хөгжүмнүң болгаш шажынның «Yстүү-Хүрээ» фестивалын шынар талазы-биле чаа деңнелче көдүрерин Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол саналдаан.

Дириг хөгжүмнүң болгаш шажынның чаңчыл болган 15-ки фестивалы Чадаана хоорайның чоогунда эртип турган черинге бо чылдың июльда болур. «Yстүү-Хүрээ» фестивалының бүдүүзүнде Чазак Даргазы Шолбан Кара-оол ол ажылдың организакчылары-биле ужурашкан. Чамдык ол төөгүлүг болуушкуннуң мурнунда болганчок тыптып келир айтырыглар талазы-биле ажыт-чажыт чок чугаа болган. Бо удаада эрге-чагыргаларның талазындан материалдыг болгаш техниктиг дузаны чедирериниң дугайында айтырыг тургустунган. Фестивальды эрттиреринге транспорт, электри чырыы, оран-сава аймаан тускайлаары болгаш оон-даа өске чүүлдер чугула болуп турар.

Чугаа үезинде Шолбан Кара-оол «Yстүү-Хүрээни» элээн каш чылдарның дургузунда организастап келген идепкейлиг кижилерниң ажыл-чорудулгазын бедии-биле үнелээн. Фестивальдың ачызында тыва хөгжүм культуразы улам хөгжээн. Салым-чаяанныг чаа-чаа күүседикчилер, чогаадыкчы бөлүктер болгаш «Алаш», «Тыва», «Тыва кызы», «Хартыга», Тыва Республиканың национал оркестри, чүгле республиканың эвес, Россияның чоргааралы — ТР-ниң Чазааның үрер хөгжүм оркестри дээн ышкаш коллективтер көстүп келген. Ол хемчег өзүп орар салгалдың хөгжүмге хандыкшылын тывылдырып база культуразын бедидип турар.

Дириг хөгжүмнүң болгаш шажынның фестивалын эрттирериниң идеязының боттаныышкынының ачызында тыва чоннуң культура-төөгү салгалы — сарыг шажынның Yстүү-Чадаанада Yстүү-Хүрээзи катап тургустунуп келген. Ооң-биле чергелештир фестивальды организастап база эрттирип турарында чедир шиитпирлеттинмейн турар айтырыглар хөй дээрзин Шолбан Кара-оол айыткан. Чижээ, хемчеглерни акшаландырарының айтырыы чылдың-на эң сөөлүнде тургустунуп келир. «Ажыл-ишти тодаргай, бодамчалыг кылыр херек. Акша-хөреңгини дүвү-далаш дилээр чоруктан уштунары чугула. Чүве билбес бичии оолдарның үезинден эрткен, амгы үеде бюджет албан черлериниң удуртукчулары болуп турар-дыр силер, ол чүл дээрге, системалыг ажыл, ол дээш харыысалга деп чүвени билир үеңер келген-дир. Фестиваль дээрге Тываның база бир ылгавыр демдээ болур. Баштайгы фестивальдарга ажыглаттынып турган одагларның болгаш майгыннарның турары чөп, ынчалза-даа хөй-хөй эрге-ажыктарны барымдаалаар чүүлдер бар болгай. Фестиваль — ол дээрге чүгле хөгжүмчүлерниң шуулганы эвес-тир, ол турисчи ажыл-херектер-биле холбашкан экономиктиг ажыкты бээр ужурлуг хемчег-дир».

Делегей чергелиг фестиваль дээрге улуг харыысалга деп, Тываның Баштыңы демдеглээн. Ол чүгле организакчыларның болгаш идепкейлиглерниң эвес, турум болгаш айыыл чок чорукту харыылап турар эрге-чагыргаларның харыысалгазы-дыр. Ону эрттирип турарының шынарындан бүгү Тываның ат-алдары хамааржыр, ол республиканың Чазаанга улуг ужур-дузалыг.

Ындыг улуг хемчегни эрттирер черни дериириниң болгаш Чадаана хоорайның чаагайжыдылгазының дугайында боданыр үе келген. Материал-техниктиг хандырылганың, лагерьни тургузарының, акшаландырыышкынның айтырыглары хөгжүмчүлерниң сагыш салыр чүүлдери эвес, аңгы-аңгы деңнелдиң эрге-чагыргаларының сорулгазы болур.

Улуг бергелер турза-даа, фестивальга деткимчени көргүзерин Шолбан Кара-оол аазаан болгаш ооң организакчыларынга «Yстүү-Хүрээге» албан-езузунуң эрге-байдалын тыпсырының дугайында база катап бодап көөрүн саналдаан. Ынчан дыка хөй айтырыглар шиитпирлеттине бээр. Ону эрттиреринге болгаш материал-техниктиг баазаны тургузарынга акша-хөреңги бюджетке салдынар, транспорттуң болгаш сценаны дериириниң айтырыы шиитпирлеттинер.

Ужуражыышкынны түңнеп тура, дириг хөгжүмнүң болгаш шажынның ол фестивалын организастаарының болгаш эрттирериниң деңнелин бедидериниң талазы-биле саналдарны Тываның Культура яамызы-биле дугуржуп тургаш киирерин Чазак Даргазының оралакчызы Анатолий Дамба-Хууракка дааскан. Төлевилелдиң удуртукчулары болуп турар хөгжүмчүлерден Шолбан Кара-оол төлевилелди моон соңгаар сайзырадырынга хамаарышкан саналдарны киирерин дилээн. «Фестиваль хостуг, ала-чайгаар болгаш харын-даа кижи сагыжынга кирбес чүүлдерлиг болур ужурлуг деп санап тур силер. Аңаа удурланырлар база турар. Ооң кызыгаары кандыг болурун бодап көрүңер» — деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн.

Деткимче дээш четтиргенин ужуражыышкынның киржикчилери республика Баштыңынга илереткен болгаш фестивальды организастаарын шыңгыы көөр ужурлуг дээрзи-биле чөпшээрешкеннер, Чазак Даргазының үнелиг саналдарын кичээнгейге алырынга беленин дыңнатканнар.