Анита Цой: «Тыва чон аас-кежиктиг, хостуг, чоргаар чурттазын!»

Байырлалдар хүннеринде Тывага ыры-хөгжүм чаңгыланып, танцы-сам хамыкты кайгаткан. Ылаңгыя Россияның алдарлыг артизи Анита Цойнуң концерти Арат шөлү сыңмас чонну чыыпкан: кижи бажы кизирт! Концерт эгелээр мурнунда, Россияның эстрада сылдызы-биле республиканың журналистери ужуражыр, каш айтырыг салыр аргалыг болдувус:

— Силерниң бодалыңар-биле, Тыва –…

— Дүүн ужуп келгеш, Сизимге четтим. Силерниң чуртуңар кайгамчык чараш-тыр. Тыва черниң  бойдузу байлак, чону эвилең-ээлдек-тир. Шөлдер, хемнер, даглар, эзимнер… Ындыг каас-чараш чурумалдан кижиниң бажы дескинер-дир. Сибирьге мооң мурнунда каш-даа катап чораан мен, ынчалза-даа бо удаада бир онзагай оранда аалдап келген-дир мен.

— Чаа чүс чылда Тывага чүнү күзээр Силер?

— Мээң чоок өңнүктерим, төрээннерим, тывалар, кызылчылар! Силерже демир-орук тудуун дүрген тудуптарын күзээр-дир мен. Силерниң делегейже орууңар ажык, таарымчалыг болзун! Ажы-төлүңер делегейниң дээди өөредилге черлеринге өөрензин! Бо кайгамчык черниң чону бай-шыдалдыг, аас-кежиктиг, хостуг, чоргаар чурттазын! Силерже ужуп кээп турарывыс дег, силерниң чонуңар дыштаныр хүннерде Москваже хостуг ушкаш кээр апарзын. Ажы-төлүңер арбыдазын! Силерниң столуңарга кезээде ынак чемиңер турар болзун! Мен ышкаш кезээде хүлүмзүрүп чоруңар, чүге дизе аас-кежиктиг кижи кажан-даа хүлүмзүрүп чоруур. Ол ышкаш бот-боттарыңарга ынак болуруңарны күзедим. Байырлал-биле!

— Бо шакта сагыш-сеткилиңер байдалын кандыг сөстер-биле илередип болур силер?

—  Тыва бодум өөмнү сагындырар-дыр. Харын-даа өгбе чуртумда келген ышкаш мен. Бистиң карактарывысты безин көрүңер даан дөмей-дөмей, аравыста өске кижи чок.

— Тыва чонга кандыг ырыларыңар бараалгадыр силер?

— Ынак ырыларымны, база ол ышкаш силерниң-биле кады ырлаарын күзеп тур мен.

Ол кежээ Олег Сарыгларның удуртулгазы-биле эрткен «Азия төвү»  бөлүүнүң концертиниң соонда, чоннуң хүнзедир манааны ынак ыраажызы Анита Цой ТР-ниң Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолдуң чалалгазы-биле сценаже үнүп келген. Арат шөлүнге адыш часкаашкыннары диңмиттели берген. Анита Цой мөгейикчилеринге бараан боорунуң мурнунда: «Изиг күзелдер бүдер. Бөгүн мында бис. Бүгү-ле эки чүүлдерни  Силерге! Силерге болгаш Силерниң кайгамчыктыг, угаанныг, тура-соруктуг Баштыңыңарга, Шолбан Кара-оолга, мөгеер-дир мен» — деп чугаалаан. Чоннуң ынак ыраажызының ырыларын балет труппазының танцы-самы үдээн. Концерт дээрниң сылдыстары чедишкенде тараан – көрүкчүлерни чанарынче орай дүн-даа далаштырбаан. Чараш үннүң сорунзазы ындыг күштүг.

Ол ышкаш…

Юбилейлиг хүннерде РФ-тиң Камгалал яамызының Кара далай флодунуң, Красноярск хоорайның «Енисейские зори» ыры болгаш танцы ансамбльдери, Россияның эстрада сылдызы Елка, республиканың уран чүүл коллективтери удаа-дараа уран талантызын бараалгатканнар. Оларның аразындан ТР-ниң Чазааның Национал оркестри биле  «Октай» ансамблиниң тыва, орус чоннарның аразында найыралды  көргүскен ыры-кожаңнары оларның харылзаазын улам быжыглап, Россия биле Тываның демнежилгезинге чоргааралын хайныктырган.

Байырлалды ыры-шоор, танцы-сам, оюн-көргүзүглери-биле каастааны Тываның чонунуң хей-аъдын көдүрүп, төрээн чуртунга ынакшылын күштелдирип, тура-сорук-биле чүглендирген деп болур. Ол дугайында концерт көрген хоор чоннуң хүлүмзүрүг долган шырайлары сөглеп турган.

Шончалай Мааты-оол.

"Шын" солун