Тургустунган өртектерни сагывас чиижең хөмүр садыгжыларын торгаар

14.09.2021 Тываның Тарифтер албаны биле Кызыл хоорай мэриязының төлээлери журналистер-биле кады, регион чазааның тургусканы өртек-биле хөмүрнү садып турарын хынап, элээн каш черлерни кезээн.
Тываның даг-руда компаниязының казып тып турары каа-хем хөмүрүнүң өртээн бо чылдың сентябрь 1-ден чиигеткен болгаш, Тываның кожууннарында база Кызыл хоорайда “кара алдын” садыгжылары база өртекти бадырар ужурлуун, сагындыраал.
Тываның Чазааның 2021 чылдың сентябрь 1-де №466 доктаалы-биле бир тонна хөмүрнүң өртээн 2696 рубль 40 копеек турганындан, 2220 рубль 10 копеек кылдыр доктаатканындан, ТДРК одаар чүүлдү чаа өртек-биле садып эгелээн. Компания Тываның Тарифтер албанының санаашкыннары-биле чөпшээрешпейн, өртекти ам-даа өстүрер деп турарын дыңнатса-даа, Тываның Чазааның шиитпирин күүседип эгелээн.
Ындыг болзажок, Кызылда база Тываның кожууннарында одаар чүүл садыгжылары өртекти 100 хуу өстүрүп, аар өртекте садып турары хомуданчыг. Чазак доктаалын хүлээп алган дораан, Тарифтер албаны, монополияга удур албан, үндүрүг инспекциязы база тус чер чагыргалары каттышкан рейдлерже доктаамал үнерин дыңнаткан. Бо неделяда, Кызылда шоодайлаан база чүък машианазындан хөмүр садып турар точкаларны Тарифтер албаны хынаан.
Хөмүр уургайының чиигеткен өртээн чиижең садыгжылар боттарынга ажыктыг кылдыр ойнап турарын хыналда көргүскен. Тарифтер албанының санааны-биле, Кызылда каа-хем хөмүрүнүң чедиргени-биле өртээ тоннада 2507 рубль, а шоодайда 125 рубль болур. А ыраккы Каа-Хемге бир шоодай хөмүр 122 рубль, а тоннада 2425 рубльдан ашпас ужурлуг.
Кызыл хоорайда шоодайлаан хөмүрнүң өртээн ийи катап аартаткаш, 250 рубльда хевээр садып турары билдинген. Сайгарлыкчылар Тарифтер албанындан чаңгыс эвес сагындырыгларны алза-даа, хөмүрнү аар өртекке хевээр сатпышаан. Кызыл хоорай мэриязының база республика МИЧ-териниң бо удаада үнүүшкүнү сайгарыкчылар сагындырыгны херексевейн турарын көргүскен.
Ээлчеглиг хыналданың бирги пунктузу - Пушкин – Магистральная кудумчуларның белдиринде шоодайлап хөмүр садып турар чер болган. Шоодайлаан хөмүр өртээ 250 рубль хевээр болганын ведомстволарның аразының комиссия кежигүннери демдеглээн. Хыналда келгенин билип кааш, хөмүр сатпайн турарын шынзыдып турза-даа, телекамералар мурнунга 125 рубль чөптүг эвес өртек деп маргышканнар.
Дараазында, Шахтерская – Мелиораторлар кудумчузунуң белдиринде, хөмүр садар черге четкен. Хөмүр өртээ кажыл деп баштайгы айтырыгның соонда, садыгжылар шупту тарай халчы бээрге, бараан ээлер чок арткан. Чиижең садыгжылар хөмүр өртээн чиигеткеш, тургускан өртек-биле садып-саарып алырының орнунга, хыналда үезинде боттарының бараанындан ойталап кааптарынга белен болган.
- Хөмүр база өске барааннар ышкаш, ооң өртээн өйлеп-таарыштырып турарын сайгарлыкчыларга сагындырдывыс – деп, Тарифтер албанының удуртукчузу Эдуард Куулар чугаалаан. – Ынчангаш тургускан өртектерни сагыыры чугула, ону күүсетпес болза, хуу кижилер 5000 рубль, юридиктиг черлер - 10000 рубльдиң административтиг торгаалынга онаажып болур. Кызылда база шупту муниципалдыг тургузугларда хөмүр складтарынга тонна хөмүрнүң албан езузу-биле тургускан өртектерин, а Кызылда ооң өртээ чедирип шыгжааны-биле кады санаарга 2507 рубль болурун дыңнаткан.
Журналистерниң салганы, одалга үези эгелээни-биле, хөмүр өртээ өзе бербес бе дээн чоннуң дүвүрелдиг айтырыынга, чыл санында тарифтер өскерлип турар болгаш, бо өртек бо чылдың декабрь 31-ге чедир хевээр арттар деп, Эдуард Куулар харыылаан.
Ынчап кээрге, Кызылдың складтары база хуу садыгжылар бо чылда хөмүрнү бир тоннада 2507 рубльдан, а шоодайны 125 рубльдан өстүрбейн садып-саарар ужурлуг. Бир эвес хоорайжылар хөмүрнү аар өртек-биле садып алганын бадыткаптар чектиг азы квитанциялыг болза, Тарифтер албанынга азы Росхереглел хайгааралынга келгеш, хомудал билдириишкинни киирип болурун Эдуард Куулар дыңнаткан.
Келир неделяда, ведомстволарның каттышкан комиссиязынга ИХЯ-ның төлээлери катчып кээрге, хөмүрнү аар өртек-биле садып турар сайгарлыкчыларга торгаал онаар дугайында доктаалдарны бижип берип эгелээр.