Тыва чогаалдың классиги база российжи хамнаашкын шинчилелиниң баштыңы Монгуш Борахович Кенин-Лопсан төрүттүнген хүнү-биле байыр чедириишкиннерин алган

 Апрель 10-да Тываның сураглыг эртемдени Монгуш Борахович Кенин-Лопсанга төрүттүнген хүнү-биле байыр чедириишкиннери хөй болган. Хүндүлүг хоочунга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол база байырны чедирген:

 «Тываның улуг хүндүткелдиг эртемдени, эгээртинмес арга-күчүлүг болгаш мерген угааннныг кижи, бистиң чоргааралывыс Монгуш Борахович Кенин-Лопсан төрүттүнген хүнүн демдеглеп турар. Ол 91 харлаан. Чаңгыс чер чурттугларымның болгаш бодумнуң хуумдан бистиң хоочунувуска ол кайгамчык хүн-биле изиг байырны чүректиң ханызындан чедирип тур мен! Ол бистиң амыдыралывыска хөй-хөй билиглерни өргээн, хөй-хөй ажыдыышкыннарны кылган – олар дээрге чурттуң эртеминге болгаш культуразынга үнелеп четпес салыышкын-дыр. Монгуш Бораховичеге өөрүп четтиргенимни илередип, кадыкшылды күзеп тур мен!!!» 

 Тываның Баштыңы Монгуш Бораховичини Тоолчургу Кижи деп санаар. Ооң чурттап эрткен оруу хөй талалыг талантылыг чогаадыкчы ажыл-чорудулгалыг болгаш эртем чедиишкиннерлиг. Ынчангаш Монгуш Кенин-Лопсанның төрүттүнген хүнү – республиканың культурлуг болгаш эртем амыдыралында улуг болгаш онзагай болуушкун-дур. 

 Мерген угаанныг кижи, улуг эртемден-этнограф, төөгү эртемнериниң доктору, Тыва Республиканың Улустуң чогаалчызы, «Хамнаашкынның дириг эртинези» хүндүлүг аттың эдилекчизи, хөй-ниити ажылдакчызы бодунуң төрээн черин бүгү делегейге ынчаар алдаржыткан. Монгуш Борахович кайгамчык шүлүктерни, тоолчургу чугааларны, бедик уткалыг уран чогаалдарны, тыва чоннуң хамнаашкыны, аажы-чаңы, ыдыктыг ужурлары болагш чаңчылдарының талазы-биле кайгамчыктыг шинчилел ажылдарын база үне чок эртем ажылдарын бодунуң чонунга сөңнээн. 

  Тыва чогаалдың классиги база российжи хамнаашкын шинчилелдериниң баштыңы Монгуш Борахович Кенин-Лопсан 1925 чылдың апрель 10-да Тыва Арат Республиканың Хөндергей сумузунга аңчы болгаш билдингир тоолчунуң хөй ажы-төлдүг өг-бүлезинге төрүттүнген. Ол эртемнерге сонуургалы болгаш чүткүлү-биле ылгалып, чажындан чоннарның тоол оранынга мандып өзүп, бичиизинде-ле боду бижип, номчуп өөренип алганы-биле онзагай кижи.