Сүттен ак чемниң дээжизин делгээн “Ак чем” мөөрей-фестиваль

2020 чылдың малчыннар байырлалында фестивальды ярмарка-садыглажыышкын болгаш садып алыкчылар чокка эрттирген-даа болза, ону хөй кижи интернет четкизинге көргенин Тыва Республиканың Экономика яамызы дыңнаткан. Тыва быштакты кылырынга онлайн мастер-классты, #Ак-чем, #Быштак деп фоточуруктарлыг конкурусту социал четкилерге организастаан. 

Сүт продукциязының бүдүрүкчүлери сайгарлыкчыларны деткиири, сүттен кылган тыва аъш-чемни делгереңгейжидери, көдээ ажыл-агыйның бо адырында нарын айтырыгларны республика болгаш тус чер эрге-чагыргаларының киржилгези-биле сайгарып чугаалажыры, шын шиитпирлерни хүлээп алыр дээш кады ажылдаар сорулганы мурнунда салган «Ак чем” фестивалы ийи дугаар эрткени бо. 

Фестивальдың бирги кезээнге сүт продукциязының мөөрейи болган. Конкурска киириштирген ак чем аймаанга кол негелделерни тургускан: чүгле тус черниң бүдүрүкчүлериниң чеми, ооң экологтуг арыг болуру, амдан болгаш чыт киирер холуксааларны немевээни. 

Мөөрейге Кызыл хоорайда «Тывасүт» кызыгаарлаттырган харыысалгалыг ниитилел, Бии-Хем кожуунда «Сириус» КХН, «Туран», «Аржаан» көдээ ажыл-агый бүдүрүлге кооперативтери, Мөңгүн-Тайгадан "Сайзырал" КХН, Чаа-Хөл кожуунда “Орлан Балчый-оол” тараачын-фермер ажыл-агыйы, Таңды кожуунда “Лойгу Юбилян” тараачын-фермер ажыл-агыйы инек, өшкү, сарлык, бе сүдүнден боттарының бүдүрген ак чемнери - тарак, божа, хымыс, итпек, курут, ааржы, шөйген, баскан быштактар, чөкпек, кадык, ааржыларын делгээн. 

Делгелге-мөөрей-биле чергелештир “Тыва Республикага фермер (агроүлетпүр) бизнестиң хөгжүлдезиниң перспективалары” деп конференция эрткен. Чалаттырган эксперттер, Санкт-Петербург хоорайдан Людмила Сафонова база Абакандан Албина Захватова олар Тываның сүт продукциязы экологтуг арыг, хөй янзызы-биле Россияның регионнарынга билдингир апарган деп мактап үнелеп, тыва ак чемни бүгү Россияга болгаш оон дашкаар делгереңгейжидери-биле юридиктиг быжыг үндезинин тургузарын, сертификаттаар ажылче шыңгыы кичээнгейни салырын сүмелээннер.

Конференция соонда “Ак чем” мөөрейиниң жюризиниң шиитпирин чарлаан. Ону үндүрерде, жюриниң кежигүннери мөөрейниң дараазында негелделерин боттарынга удуртулга болдурганнар: продукцияның даштыкы хевири, өңү, чыды, амданы, ону садып-сайгарып турары, күрүне садыглажыышкыннарынга киржилгези, ылгавыр демдээниң онзагайы, ак аъш-чемни хереглекчилерге сонуурганчыг кылдыр таныштырганы, бүдүрүкчүнүң чондан сүт хүлээп алыр пунктузунуң бары, бүдүрүлгеде продукциязының хөй янзылыы. 

Жюриниң шиитпири-биле Бии-Хем кожуунда «Туран», «Аржаан» көдээ ажыл-агый кооперативтери, Мөңгүн-Тайгадан "Сайзырал" КХН “Ак чем” мөөрейниң шаңналдарынга төлептиг болганнар. Оларга 20 муңдан 50 муң рубль чедир акша сертификаттарын болгаш дипломнарны алган. “Сириус” кызыгаарлатынган ниитилелди “Хымысты нептередип турары дээш” деп тускай шаңнал-биле демдеглээн. “Тыва сүт” күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгези сүттү болгаш ажый берген сүттү бүдүреринде чаа аргаларны ажыглап эгелээни дээш база шаңналды алган. Таңды кожуунуң Балгазындан Ю.Лойгунуң база Чаа-Хөлден О. Балчыйның арат ажыл-агыйлары эки шынарлыг, чаагай аъш-чем продукциязын доктаамал бүдүрүп турары дээш тускай шаңналдарга төлептиг болган.