Тываның Баштыңы озал-ондактыг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле туттунуп турар бажыңнарны хынаан

 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол Кызыл хоорайда озал-ондактыг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер программа-биле туттунуп турар бажыңнарның шөлүнге үнүүшкүннүг хуралды эрттирген. Хуралга Тыва тудугнуң, Кызыл хоорай мэриязының, Кызылдың ЧЭТ-тиң, Тываэнерго хандырылгазының удуртукчулары болгаш тудуг организациялары киришкен. Ол-ла черге объектилерниң акшаландырыышкынын, тудугнуң шынарын база чырык, чылыг хандырылгазынга чаа тудугларны кожарының айтырыгларын сайгарган.

  Тываның Баштыңы Кызылдың Свороток районунда, Дружба кудумчузунда 144 биле 168 квартиралыг бажыңнарны, чоокку Каа-Хем районунда, Париж коммунарлары кудумчуда 6 каът бажыңны хынаан.

 Тывага 2011 чылдан бээр Озал-ондактыг чуртталга фондузундан хамаатыларны өскээр көжүрер программа боттанып эгелээнин сагындыраал. Республикага акшаландырыышкынны 2013 чылдан эгелеп берип эгелээн. Программа чорудуунга 2013-2017 чылдарда 1 млрд. 557 млн. рубль көрдүнген. Ол акша-хөреңгини 2013, 2014, 2015, 2016, 2017 чылдарда шиңгээдир. Кызыл, Чадаана, Туран хоорайлар, Кызыл кожууннуң Каа-Хем база Таңдының Бай-Хаак суурлар программада киржип турар.

 Ийи муниципалдыг тургузуг - Чөөн-Хемчиктиң Чадаана хоорай база Таңдының Бай-Хаак суур программа боттанылгазының хүлээлгелерин (чадалар аайы-биле) бүрүнү-биле күүсеткен. 1,97 муң дөрбелчин метр шөлдү ажыглалда киирген: 45 чурттаар черни туткаш, ынаар 193 кижини көжүрген. 2015 чылда программага Каа-Хем суур, 2017 чылда – Туран хоорай киржир. 

 Бо хүнде Кызыл хоорайда ниити шөлү 33,4 муң дөрбелчин метр 4 черде, 916 бажыңныг 12 хөй квартиралыг бажыңнарның тудуу чоруп турар. 

 Программа боттаныышкынының бирги чадазынга (2013ч) хөй квартиралыг 8 бажың хамааржыр. Ниити шөлү 20,612 муң дөрбелчин метр 550 бажыңны тудуп турар. Ынаар 1276 хамаатыны көжүрер. Тудуг ажылдарын 2015 чылдың декабрьда доозарын планнаан. 2014-2015 чылдарның чадазы-биле 4 бажыңны база тудуп турар. 12,900 муң кв. метр ниити шөлдүг 366 чурттаар черни тудуп турар, ынаар 1062 кижини көжүрер. 

 Республиканың Баштыңы хыналда соонда, тудуг ажылдары графиктен озалдап турарын айыткан. Тудуг объектилеринде тудугжуларның саны болгаш ажылдың темпизи даргага таарышпаан. Ынчангаш ажылды дүргедедирин чагааш, хүннүң-не кээп хынаарын дыңнаткан. Программаны боттандырып эгелээш-ле, республика чылыг болгаш энергетиканың чедишпези-биле холбашкан айтырыгларга үскен. Амгы үеде Тываның Баштыңы Кызылдың инженер четкилеринге бажыңнар тудуун кожарын чедип ап турар. 

 Тудуг шөлүнүң чанында Дружба кудумчузунда бажыңның чурттакчылары-биле Тываның баштыңы ужурашкан. Олар чырык чок деп хомудалды киирген. Шолбан Кара-оол «Тываэнергосбыт» ААН-ның чиңгине директору Виктор Ивановка ол айтырыгны дарый шиитпирлээрин айыткан. 

 Үнүүшкүннүг хыналда үезинде программаның күүселдезинде тодаргай бергедээшкиннерниң бары тодараттынган. Ыраккы болгаш чедери берге регионда тудуг чорудуунуң өртээниң аары. Республикаже демир-оруктуң чогу база кол транспорт белдирлеринден ыраа болгаш тудуг материалдарын соңгаардан киир сөөртүп турарындан ооң өртээ аар. База ол ышкаш тудуг сезонунуң кысказы база салдарлыг. РФ-тиң субъектилеринде туттунуп турар объектилерге инженер инфраструктуразын хөгжүдеринге, ылаңгыя дотациялыг регионнарга, чылыг, чырык болгаш суг хандырылгазын шиитпирлеп болгу дег федералдыг күрүне программаларының чогу. 

 2013 чылда Кызыл хоорайда 550 бажыңны садып алырынга садыглажыышкын чорударга чаңгыс-даа чагыг кирбээнинге, ол негелде-биле оран-сава бээр белен организация тывылбаанынга, кижи кайгаар чүве чок. Ол садыглажыышкынны чарлаан аукцион, чагыг чогундан, чартык чылдан үр хуусаада үргүлчүлээн. 

 Ындыг болзажок, ажылды организастаан. 2013-2014 чылдар талазы-биле программаның боттанылгазын хол-биле башкарып кирипкен. Чер участоктарын тодарадып, инженер четкилеринге коштунар техниктиг негелделерни алыр талазы-биле ажылды чорудуп, программаның негелделеринге дүүштүр тудугнуң бот-үнези-биле төлевилелди кыска хуусаада ажылдап кылган. Оон аңгыда муниципалдыг тургузугларның бүрүн эргелерин республика деңнелинче дамчыдарын база күрүне керээлерин чарарын көрген Тыва Республиканың Хоойлузун хүлээп алган.  

 «Бистиң республикавыстың онзагайы, шупту бергедээшкиннер – бар. Ол дээрге барымдаа-дыр. Ындыг болзажок ажылче идепкейлиг кирген болганывыста, бодувустан хүлээлгелерни чайлатпас ужурлуг бис» - деп, регионнуң удуртукчузу үнүүшкүннүг хуралдың киржикчилеринге чугаалаан.