ТывКУ-нуң проректору: «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганга киржилге аныяк салгалга күштүг тура-сорукту бээр

 Сибирь чоннарының дылын, төөгүзүн, культуразын билиринге Якутияның, Тываның, Хакасияның болгаш Алтайның студент командалары мөөрейлешкен. 

 «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» делегей шуулганының чорудуу-биле Тываның күрүне университединге «Сибирьниң үндезин чоннарының дылдары» студентилерниң ийиги олимпиадазы эгелээн. Олимпиаданың киржикчилеринге ТывКУ-нуң физика-математика факультединиң студентизи, «Азияның төвүнде хөөмей» бүгү-делегей фестивалының лауреады Айгор Көшкендей кайгамчык хөөмей-сыгыды-биле байырны чедирип, боостаа ырызының аңгы-аңгы хевирлерин бараалгаткан. 

 «Кызылда олимпиаданы ийи дугаар эрттирип турар, бо чылын ону республиканың амыдыралында чугула болуушкун - «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» аныяктар шуулганынга тураскааткан. Олимпиадага болгаш евразийжи шуулганга киржилге аныяктарга эртем болгаш культура ажыл-чорудулгазынга күштүг тура-сорукту берип, чаа делгемнерни ажыдар дээрзинге бүзүрээр мен» - деп, ТывКУ-нуң проректору, биология эртемнериниң доктору, профессор Лариса Будук-оол байырны чедирген. 

 ТывКУ-нуң эртем талазы-биле проректору, химия эртемнериниң кандидады Урана Ондар командаларга шынчы болгаш чогаадыкчы демиселди күзеп, чурттуң үндезин чоннарының төрээн дылын кадагалаары болгаш хөгжүдери өөредилге болгаш культура адырында күрүне политиказы болуп турарын сагындырган. 

 РФ-тиң Президентизи Владимир Путин Националдар аразының харылзааның чөвүлели биле Орус дыл талазы-биле чөвүлелдиң хуралынга мынча деп чугаалаан: «Этниктиг, культура талазы-биле хөй талалыг Россияга чүгле орус дылды эвес, ол ышкаш чурттуң өске-даа чоннарының шупту дылдарын кадагалап, сайзырадыры националдар аразының хамаарылгазын эптештиреринге, хамааты чаңгыс демни хандырарынга, Россияның күрүне бот-догуннаашкынын болгаш бүдүн бүрүн чоруун быжыглаарынга чугула ужур-дузалыг». 

 Якутия, Хакасия, Алтай болгаш Тываның команда бүрүзүнде 4 кижи конкурстуң таныштырылга кезээн орус болгаш төрээн дылдарынга бараалгаткан. Якутиядан команда онза ылгалган, ылаңгыя Иннокентий Лебедевтиң күүселдезинде ыры залда көрүкчүлерни оттурупкан. 

 «Азияның төвүн көрүксеп, Тываның эртинези сыгыт-хөөмейни маңаа дыңнаксап чораан мен. Олимпиадада Тывадан, Хакасиядан база Алтайдан таныырым кижилер-биле ужурашканымга өөрүп тур мен, келир чылын киржикчилерниң географиязы калбарар боор дээрзинге идегеп каайн. Оон аңгыда олимпиада делегей аныяктарның бирги «Евразияның интеллекталдыг алдыны» шуулганның бүдүүзүнде эртип турары биске дыка эки болду. Ынчангаш ол хемчегде киржип келген интеллектуалдыг, инициативтиг, хөй националдыг аныяктарның санынга каттыжып, киржиривис эң-не кол. Чана бергеш, чаңгыс курсчуларывыска болгаш чаңгыс бөлүкте эштеривиске сонуургадыр чүүлдер хөй» - деп, И. Лебедев чугаалаан. 

 Якут студентилер национал каасталгалары-биле: бажында болгаш мойнунда, холдарында калбак билектээштери көрүкчүлерни магадаткан. Ол бүгүнү мөңгүнден кылган, дыка хөй өг-бүлерде херээженнер бүрүн ындыг каасталгаларлыг болурун, Соңгу-Чөөн чүк федералдыг университединиң студентизи Яна Сучкова сонуургаткан.

  «Якутияда төрээн дылын шупту билир, ынчалза-даа айтырыглар ам-даа бар. Олимпиаданы чогуур үезинде эрттирип турар-дыр. Ол аныяктарга төрээн дылын, чогаалын өөрениринден аңгыда, Сибирь регионунуң өске чоннары-биле бистиң ниити дөзүвүстү билип алырынга, эш-өөр-биле таныжып, кады эртем ажылдарын чорударынга чугула» - деп, чугаалаан. 

 Алтай Республикада төрээн дылын кадагалаарының айтырыы чидиг. Даг-Алтайның күрүне университединиң алтаистика болгаш тюркология факультединиң 2-ги курузунуң студентизи Айсуна Кензина төрээн дыл башкызы болур күзелдиг: «Мээң өг-бүлемде шупту алтай дылда чугаалажыр. Хоорайларда дыка хөй кижилер дылын билбези харааданчыг. Дээди өөредилге черин доосканым соонда, өөреникчилеримге төрээн дылынга ынак болурун өөредир мен». 

 Конкурс онаалгалары белен эвес деп, ТывКУ-нуң филология факультединиң тыва филология болгаш ниити дылдар билииниң кафедразының эргелекчизиниң хүлээлгезин күүседип турар Аржаана Хертек чугаалаан. Түрк бөлүктүң өске дылында бижиттинген сөзүглелди очулдуруп, аңаа сайгарылганы кылыр, ол сөзүглелде ажыглаан сөстерни бодунуң дылы-биле дөмейлештирер даалгалар бар. Келир үениң филологтары онаалганы кылып тура, Сибирь чоннарының төөгүзүнге, культуразынга билиглерин ажыглап, чогаадыкчы боданып билирин көргүзер ужурлуг.

 Олимпиаданың түңнелдерин сентябрь 18-те үндүрер. Оон аңгыда «Ворошиловчу адыгжы» угаан-медерел оюнунга: брейн-ринг хевирлиг оюнга командалар түрк болгаш түрк дылдыг чоннарның дылдар, литература, төөгү, фольклор, шажын, этнография, сагыш-сеткил болгаш материалдыг культуразын өөредир гуманитарлыг эртемнерге билиглерин шылгажыр.

  Регионнар аразының II олимпиадазында М.К. Аммосов аттыг Соңгу-Чөөн чүктүң федералдыг университединиң, Даг-Алтайның күрүне университединиң, Н.Ф. Катанов аттыг Хакасияның күрүне университединиң база Тываның күрүне университединиң командалары киржип турарын сагындыраал.