Тыва хөгжүлдениң девискээр зоназы эрге-байдалды алган

 Федералдыг чазактың баштыңы ук документиниң утказын мынча деп тайылбырлаан: "Регион экономиказын деткииринге, боттуг күрүне деткимчезинче кордап, боттарынга хөгжүлдениң девискээр зоназын тургускаш хөгжүүр аргалыг чурттуң 20 регионунга чөпшээрел берген доктаалга атты салдым». Регионнар ол документини «ажыглаарынга» идегелин илереткен. 

 Российжи удуртукчу хөгжүлдениң девискээр зоназының дугайында документини ажыглаарда регионнарның бот-идепкейинче акцентини салганы анаа эвес. Хөгжүлдениң девискээр зоназының программазында киржип турар регионнарга Инвестфондунуң акша-хөреңгизи-биле дузаны хоойлу езугаар чедирериниң механизми федералдыг деңнелде амгы үеде чок. Ынчангаш ындыг зоналарны тургузар талазы-биле сорулганы күүседириниң кол чүъгү регионнарның боттарында дүшкен. Ооң түңнелинде хөгжүлдениң девискээр зоназы-биле бизнести деткиириниң кол хемчеглери колдуунда-ла саң-хөөге хамаарышпас аргалар бооп арткан. 

 Тыва 2013 чылда база хөгжүлдениң девискээр зоналыг регионнарның санынга кирип, ол эрге-байдалын ажыглаанын сагындыраал. Республиканың чазаа Тывада элээн идепкейлиг ажылдыг улуг инвестиция компанияларынга үндүрүг дыштанылгазын киирип, дузалажып турар. Казып тыпкан казымал байлаанга база орулгага үндүрүг ставказын чок кылгаш, 2006 чылда-ла тудуу эгелээн Кызыл-Таштыгның даг-руда комбинадын ажыглалга киирерин дүргедеткен. 2014 чылдан бээр комбинат үш металлдың – цинк, чес база свинецтиң концентрадын болбаазырадып турар. 

 Бо компанияның комбинады үш чыл четпес үе дургузунда полиметалл рудазының тывыш хемчээлин чылда 200 муң турганындан 900 муң тонна чедирген. База ол ышкаш бүдүрүлгени хөгжүлдениң девискээр зоназының резидентилериниң реестринче кииргени-биле, социал угланыышкынныг төлевилелдерни боттандырарынга республиканың эрге-чагыргазы-биле кады сырый кады ажылдаар сонуургалын илереткен. Дагжылар регион оруктарының, буддийжи хүрээ комплекизиниң тудуунда киржип, республикада иви ажыл-агый адырын катап тургузарында дузалажып турар. 

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол бизнести деткиириниң хоойлуда көрдүнген шупту аргаларын киириптер болза, хөгжүлдениң девискээр зоназының кол сорулгазы – регионнарның социал-экономиктиг хөгжүлде деңнелинде ылгалдарны кызырарын шиитпирлэринге элээн дээштиг апаарынга бүзүрелдиг. Тывада ажылдап турар өске-даа улуг инвесторлар программаны сонуургап турар. Аңаа чагыгны Евразхолдингиниң иштинде «Межегейуголь» КХН база берген. Алызы барып он хире чылда үндүрүг чиигелдезин алыры компанияга хөмүр-даш казып тывар комплекстиң тудуун шапкынчыдар. Бо хүнде ында уургай тудуу адакталган, тывыш казарының хемчээли-биле кол чижикчизи – En+ Group индустрия бөлүүнүң составында Тываның даг-руда компаниязынга ол чедер деп барган.

  Шолбан Кара-оол чоокку үеде Тывага ХТЗ системазын хөгжүдер айтырыгларны көдүрер. «Россияның Чазаа хөгжүлдениң девискээр зоназын тургузар 20 регионнуң даңзызынче Тыва база кирген. Ол болза немелде күрүне деткимчези-биле оон-даа хөгжүүр арга-дыр. Тывага бо чугула шиитпир экономиктиг өзүлдеге байдалдарны тургузар ужурлуг. Бо неделяда республиканың Күрүне чөвүлелиниң хуралынга ол айтырыгны тодаргай сайгарар бис» - деп, республикага хөгжүлдениң девискээр зоназын тургузар талазы-биле хемчеглерни шапкынчыдар планның дугайында ол бодунуң блогунда дыңнаткан.