Тывада 2018 чылдың социал-экономиктиг хөгжүлдезин түңнээн

Специалистер үлетпүр бүдүрүлгезиниң хемчээли 0,2 хууга көвүдээнин демдеглээн. Казымал байлактар, ылаңгыя хөмүр тывыжын көвүдеткенинден, өзүлде чедип алдынган. Ооң мурнунда чылга деңнээрге 142,1 муң тонна, азы 1,7 млн. тонна хөмүрнү эрткен чылын казып тыпкан. 

Көдээ ажыл-агыйында база эки чыл болган. Ниитизи-биле 6 млн. ажыг рубльге продукцияны бүдүрген. Өртектер-биле өзүлде – 5,2 %. Хой болгаш өшкү малдың баш саны 1,103 млн чедип, 8,7 хуу өскен. Оон аңгыда, 2018 чылда тарааның элбек дүжүдүн ажаап алган – ооң мурнунда чылдың хемчээлинге деңнээрге, 2,7 катап хөй. Картошканы 3, 6 хуу, ногааны 20,9 хуу хөйнү алган.

 Чуртталга тудуунда чамдык объектилерни 2019 чылче чылдырган-даа болза, республика 2017 чылдыындан хөй тудугну туткан. Эрткен чылын Тывада 108,9 муң дөрбелчин метр чуртталга шөлүн ажыглалда киирген, ооң мурнунда чылга деңнээрге 7,9 муң дөрбелчин метр хөй. 

Шолбан Кара-оол чылдың экономиктиг түңнелин сайгарып тура, чазактың кичээнгейин болбаазырадылга адырында кол капиталче инвестиция хемчээлин кудулаткан чаңгыс-ла макроэкономиктиг кудулаашкынче угландырган. Ону эдер херек, инвестициялар дээрге, республиканың даартагы хүнү-дүр деп, ол санаан. 

«Инвестор бисче кээр кылдыр чазак тускай шиитпирлерни дилеп, хүлээп алыр ужурлуг. Ол планда президентиниң национал төлевилелдери-биле улуг идегелди холбап турар бис. 2019 чылда бизнес-биле кады ажылдаарынга хоомай эвес курлавырны тургустувус. Чижээ, индустриалдыг парк тудар төлевилелче федерация 300 млн. ажыг рубльди бээр. Бистиң сайгарлыкчыларывыска дыка эки арга-дыр. Санал-оналдарыңарны бериңер, а бис дузалажыр бис» - деп, Тываның Баштыңы бодунуң блогунда бижээн.

 2018 чылда Тываның социал амыдыралында эки шимчээшкиннер демдеглеттингенин ТР-ниң Экономика яамызы дыңнаткан. ТР-ниң Күш-ажыл яамызының сан-чурагайы-биле алырга, республикада ажыл чок кижилерниң ниити саны 18,6 хуу, азы 2017 чылда 23,1 муң кижи турганындан, 2018 чылда 18,8 муң кижи кылдыр кызырылган.  

Ажылдыг кижилерниң күш-ажылын албан езу-биле долдурткан соонда, ажыл чок кижилер саны элээн кызырылган. 2018 чылда республикада 5424 ажылчын олуттарны «хөлегеден» уштаан. 

Регионда ортумак шалың төлевири 11,4 хуу өскен. 2017 чылдың деңнелинден 192,6 рубль хөй, азы чыл төнчүзүнде 34800 рубль. Ындыг болзажок, инфляция немелделерни үне чок болдуруп, эрткен чылга деңнээрге чоннуң боттуг орулгазы 8,6 хуу эвээжээн. 

Республика эрге-чагыргазы 2018 чылда чурттакчы чоннуң чединмес кезиин эвээжедир планныг турган. Амыдырап-чурттаарының кудуку деңнелинден эвээш орулгалыг кижилерниң үлүү 2017 чылда 41,5 хуу турганындан, 38 хуу чедир баткан. 

2018 чылда Тывада демография адырында бедик көргүзүглер бичии чавызаан. 1 муң чурттакчыга онааштыр 2017 чылда 13,2 чаштар төрүттүнген болза, эрткен чылын 11,6 кижи болган. Божуп-төрүүр назылыг херээжен кижилерниң санының эвээжени-биле ол тайылбырлаттынар.  

А чогум божуур назылыг херээженнер божуурун эвээжетпээн. Республикада божуп-төрүүрүнүң коэффициентизи эң хөй - 1 муң кижиге онааштыр 20,5. Өлүп-чораар чорук ийи катап эвээжеп, кижилерниң ортумак назыны 66,3 хар турганындан 67,1 хар четкени-биле, чурттакчы чоннуң чайгаар өзүлдезиниң талазы-биле Тыва Россияда үш мурнуку черлерниң санында артпышаан.  

Республика Баштыңы 2018 чылда регионнуң социал-экономиктиг хөгжүлде талазы-биле төнчү илеткелди белеткээрин экономика яамызынга онааган.