“Аныяк өг-бүлеге – кыштаг” төлевилелдиң боттаныышкыны

Амгы үеде төлевилел киржикчилери болур аныяк малчыннарның кыштагларында 68 400 баш шээр база 1480 баш бода мал бар (2016 чылда 21000 баш шээр, а 2017 чылда 13600 баш шээр база 700 баш бода малды дамчыткан). Төлевилелди эң эгезинде ботандырып эгелээн 2016 биле 2017 чылдың киржикчилери 2018 биле 2019 чылдың чаа киржикчилеринге 33800 баш шээр база 780 баш бода малдарны коданындан үзүп, дамчыткан. Ылаңгыя, Кызыл, Өвүр, Барыын-Хемчик кожууннарның аныяк хойжуларының база Улуг-Хем, Таңды, Чеди-Хөл, Сүт-Хөл кожууннарның 2017 чылда бода малдар алган малчыннарының малдарының бажы канчаар-даа аажок өскени билдинген. 

Республика девискээринде ажыглал чок чыткан 55, 1 муң га шөлдерни одар-белчиирже шилчиткен. Республиканың Чазаа кодан-турлагларны таарымчалыг черлерде тударын чедип ап, малчыннарга боттуг дузаны чедирип турар. 

Губернатор төлевилелиниң кожууннарда киржикчилерниң 53 ажы-төлү 2019-2020 чаа өөредилге чылында Улуг-Хем кожууннуң Ийи-Тал суурда аграрлыг лицейниң аңгы-аңгы класстарында өөренип эгелээн. 

“Аныяк өг-бүлеге - кыштаг” губернатор төлевилелиниң негелдези езугаар, бо 2019 чылда ук төлевилелге киржир аныяк өг-бүлелерни шилиир чыыштар республиканың кожуун, суурларынга эрткен. Төлептиг дирткен 103 аныяк өг-бүле шилилгени эртип, чоннуң деткимчезин алган. 103 киржикчиге чер участоктарын быжыглап, ында малчын турлагларны тудуп турар. Мал малдаар арга-дуржулга чок болгаш көдээ ажыл-агый талазы-биле тускай эртем-билии чок 90 хире аныяктарга түр үениң курстарын организастап, аңаа малды ажаап-карактаарының, өстүрериниң, эмчи дузазын чедирериниң, экономиктиг ажыктыының санаашкыннарын канчаар кылырының эге билиглерин берген. Оон аңгыда “эгелеп чоруур арат” грантының акша деткимчезин тыпсыры-биле аныяк малчыннар ортузунга шилилделиг конкурстарны эрттирген. Ооң түңнелинде 103 кижи-биле дугуржулгаларны чарып, грант кылдыр саң-хөөнү агар саннарынче шилчиткен. 

Чазак-чагырганың талазындан улуг деткимчени көргүзүп турзажок, республиканың ийи кожуунунда төлевилел боттаныышкыны аскап турар. Часкы өрт айыылының айы чарлаттынганындан база чайгы үеде үргүлчүлелдиг чаъстар чаап турганындан, база тудуг кылыр ыяш аймаан эккеп алыры нарын болганындан, Тере-Хөл кожууннуң Шынаа, Эми, Каргы, Балыктыг база Каа-Хем кожууннуң Бүрен-Аксы, Бүрен-Хем, Сарыг-Сеп, Суг-Бажы, Дерзиг-Аксы болгаш Көк-Хаак сумулардан аныяк малчыннар кыштагларын тудуп четтикпээн. Үе саадаар эвес, ол ажылдарны чогуур черлер: кожуун, суму чагаргалары, көдээ ажыл-агый яамызы, эргелели, малчыннар боттары шыңгыы хыналдага ап, шалыпкыны-биле ажылдарны доосканы дээре. 

“Аныяк өг-бүлеге – кыштаг” губернатор төлевилелиниң күүселдезинче 2016 чылдан тура, ниитизи-биле 436,6 млн рубльди тускайлаанын сагындыраал. Ооң 206,49 млн. рубли - федералдыг бюджеттен, 55,4 млн. рубли - республика бюджединден, 145,6 млн. рубли – «Тываның УБ” банк АА-ның чээли акшазы, 29,1 млн рубли – төлевилел киржикчилериниң боттарының акша-хөреңгизинден.