Тываның Баштыңы: Шагаа чонну эвилелдээринге, чаартылгаларже идигни бээр

 Регионнуң удуртукчузу байырлалдың шаг үени база келир үеже чүткүлдү харылзаштырган ооң эң кол ужур-утказын демдеглээн.  

«Бижиттинмээн хоойлулар – ужур-чаңчылдар кижилерни каттыштырып, шириин агаар-бойдустуг байдалдарда чон кылдыр артып каарынга дузалыг болган. Өгбелеривистиң арттырып кааны кижи бүрүзүнге хамаарылгалыг езу-чаңчылдарын катап тургузар дээш кызып турар бис. Яамылар боттарының ажыл-чорудулгазының угланыышкыннары-биле ындыг ажылдарны база чорудар ужурлуг. Мында чугаа чүгле ужур-чаңчылдар дугайында эвес, а турисчи брендилерни хөгжүдер, культураларны харылзаштырар дугайында чоруп турар. Турисчи сонуургалды хаара тударынче, аян-чорукчуларга ачы-дузаларны чедиреринче ындыг хемчеглерни угландырар. Ажылчын олуттарны ажыдары, чурттакчы чоннуң акша ажылдап алырын чедип алыры – кол айтырыг». 

Шагаа бүдүзүүнде, республиканың кожуун, суурларында малчыннарга байыр чедирбишаан, белек-селекти сөңнеп, дуза көргүзер хемчеглер эгелээн. Эрткен субботада Сүт-Хөл кожуунга өөредилге семинары эрткен. Кызыл хоорайда 103 хемчегни планнаан. Республика девискээринге ниитизи-биле 776 янзы-бүрү хемчеглер эртер. Амгы байдалды өөренип көргеш, хемчеглерниң көвей кезиин онлайн чурумга эрттирер деп шиитпирлээн. Оон аңгыда албан эртер хемчег болур улуг номчулгаларны февральдың 11 база 12 хүннеринде эрттирип, Интернетке дорт дамчыдар.  

Хөй националдыг Кызыл кожуунга байырлал канчаар эртерин Ай-Хан Догур-оол дыңнаткан. «Кызыл кожуунга эртер хемчеглер планы бадылаттынган. Ында 50 хемчег кирген. Бир дугаарында, өзүп олурар салгалче кол кичээнгейни угландырган бис. Шахматка, уран чүүлге, уран номчулгага, национал идик-хепке, аъттың дериг-херекселинге мөөрейлер эртер. Оон аңгыда малчын коданнарже үнүүшкүннерни организастаар. “Номчуурунга ынак малчын” деп акцияны эгелээр. Үнүүшкүнче үнер мурнунда, номнарны чыггаш, суурда чурттап, ажылдап турар чаңгыс чер-чурттугларывыска халас үлээр. Шагаа бүдүүзүнде коллегалар-биле орус дылдыг башкылар каттыжып алгаш, Шамбалыг биле Кур-Чер суурларга “Чаңгыс дээрниң адаанда” деп акцияны эрттирер». 

Шолбан Кара-оол республиканың чонунга Шагааның улуг ужур-утказының дугайында база катап сагындырган. 

«Республиканың кол байырлалдарының бирээзинге Шагаа хамааржыр. Ону Үндезин хоойлувуста быжыглааны биске улуг ужур-уткалыг. Калбак уткалыг элээн каш хөделиишкиннерни кылыр херек. Чон кылдыр артып каанывыска дузалыг болган бижиттинмээн хоойлулар - ужур-чаңчылдарывыс дугайында база катап чугаалайн. Ону нептередип, тайылбырлаар улаачы кижилер турары чугула. Республикага онза сонуургалдыг аян-чорукчуларга Шагаа таварыштыр бистиң ужур-чаңчылдарывыс, ёзулалдарывысты көргүзер. Аныяк-өскен интернет-дамчыдылгаларны сонуургап көөрүн пандемия үезинде көрдүвүс ышкажыл. Аңаа интернационализм темазын немептер болза, тергиин болур ийик. Тыва культураже, ужурлар болгаш езулалдарже өске чоннарның сонуургалын ол таварыштыр хаара тудуп болур. Чоннар аразының найыралының дугайында байырлалды боданыр херек. 2021 чылдың бүгү-ле болуушкуннуг хемчеглерин аңаа даянып чарлап болур деп бодаар мен. Кижилер туризмден акшаны ажылдап алырын амдыгааштан боданыр ужурлуг. Шагаага келген аян-чорукчуга чүнү сүмелээр бис, кандыг хемчег дээш ол төлеп бээрил, ачы-дузаларны, барааннарны каяа көргүзүп болурул. Дорт рейстер бар болгай, аңаа девискээрниң онзагай черлерин айтып база  болур. Өске язы-сөөктүг, шажын-чүдүлгелиг бистиң чаңгыс чер-чурттугларывыска күзелдии-биле баар аңгы-аңгы хемчеглерни саналдаар ужурлуг силер». 

Салгалдар аразында харылзааны быжыктырар, өгбелериниң ужурларын өөренир күзелди аныяктарга оттурары – бурунгаарлаар шимчээшкинниң эгези ол деп, Тываның Баштыңы айыткан.  

«Өөредилге сайыдының илеткелиниң төнчү кезээнде, манчы тудар талазы-биле эгелекчи саналче кичээнгейни углаңар. «Найыралдың манчызы» деп эгелээшкинниг хемчегни организастаан кижиниң холун тудуксадым. Санал хөй-ниити организацияларынга хамааржыр деп билир мен. Манчы тударынче амыдыралдың берге байдалынга таварышкан, берге кижизидилгелиг оолдарны хаара туткан. Ол чаңчыл Шагааның ужурларынга дүгжүп турар боорда, хөй ажы-төлдүг болгаш эвээш орулгалыг өг-бүлелерге деткимче кылдыр үлеттинери онза».