Владислав Ховалыгның хууда хүлээп алыышкыны: Субурган тудуу, биче футболдуң сайзыралы, чуртталга айтырыы

09.04.2022 Тываның баштыңы Владислав Ховалыгның апрель 7-де хууда хүлээп алыышкынының үезинде республиканың үш чурттакчызының айтырыгларын шиитпирлээн. Ук хемчегге чазак даргазының оралакчылары, сайыттары база киришкеш, чогуур даалгаларны алган: субурган тудуунга дузалажыр, республикага мини-футболду сайзыралынга деткимчени көргүзер, эрткен чылын үш ийистер төрүттүнген хөй ажы-төлдүг өг-бүлеге чурттаар черни аңгылаар. Владислав Ховалыгның хүлээп алыышкынче бир дугаарында “Тыва Республиканың мини-футбол лигазы” хөй-ниити организациязының күүсесекчи директору Аян Соян кирген. Ол “Тыва Республиканың баштыңының шаңналы дээш Найыралдың кубогу” маргылдаазын деткиирин регионнуң удуртукчузундан дилээн. Тывада амгы үениң кылымал шывыглыг ойнаар шөлчүгештер көвүдээн болгаш, футбол ойнакчыларының саны 6 муң чедип, республикада 60 хире команда бар апарганын чугаалаан. Кожууннарда мини-футбол талазы-биле боттарының тренерлери бар. Регионнар аразының маргылдааларынга киржилге мини-футболдуң сайзыралынга идиглиг болурун, чоокта чаа Тываның командазы Красноярск край биле Хакасия-биле ойнааш, ийиги черни ээлээнин дыңнаткан. Владислав Ховалыг саналды деткип, спорт сайыды Субудай Монгушка улуг улустар аразынга сентябрьда, ноябрь-декабрьда бичии оолдар аразынга маргылдааларны эрттирер даалганы берген. Кызыл хоорайның чурттакчызы Валентина Оскал-оолду база хүлээп алыышкынга келген. Тывага дыка үр чылдарда ажылдааш, республикага буддизмни хөгжүдеринге улуг үлүг-хуузун киириштирген тибет лама башкы Лобсанг Тхуптен башкыга тураскааткан субурган тудар чер участогунуң докментилерин кылырынга дузалажыр дилегни ол кылган. Башкының субурган тудар дээн изиг күзелин ооң өөреникчилери боттандырар сорулгалыг. Республика баштыңы бодунуң оралакчызы Менги Кара-оолга айтырыгны шалыпкын шимчедип, участокту аңгылап бээрин дааскан. Тываның баштыңы беш ажы-төлдүг Чейнеш Илмурадова-биле база ужурашкан. Ада-иези чок арткан өскүс кижи кылдыр санадыр бо ие 31 харлыында документилерин Күш-ажыл болгаш социал политиказынче оочурга тургузар кылдыр дужаарга ойталаан соонда, ооң ол айтырыынга дузалажып көөр дилеглиг келген. Амгы үеде хөй ажы-төлдүг өг-бүлеге бажыңны Туранда берген, бо чылдың дургузунда ол айтырыг бүрүн шиитпирлеттинер ужурлуг. Вице-премьер Елена Хардикова айтырыгны боду контрольда алган. Хөй ажы-төлдүг ие чурттаар чер айтырыын шиитпирлежир дээш бүгү талалыг дузага четтиргенин илереткен. Владислав Ховалыг өг-бүлеге бодунуң мурнундан чүнүң-биле дузалажып болурун айтырган. Чейнеш Тандар-ооловна дыка херек эт – хеп-чуур машинадан садып бээрин республика баштыңындан дилээн. Чаа бажыңче көжүп кире бээрге, чаа хеп чуур машинаны садып бээрин Ховалыг аазаан. Ажылының кол өзээ апарган чон-биле дорт ужуражылгаларны эрттирип, оларның айтырыгларын дыңнап, шиитпирлерни тывар херек деп, республика Баштыңы хууда хүлээп алыышкынын демдеглээн. Тываныӊ Баштыӊы Владислав Ховалыг апрель 7-де эрттирген хууда хүлээп алыышкынының дугайында социал четкиде арнынга мынча деп бижээн: «Баштыӊыныӊ албан-хүлээлгелиг ажыл-херээн күүседип эгелээнимден бээр бир чыл болдум. Анаа ажылчын хүн болду. Федералдыг органнарныӊ удуртукчулары-биле ажыл-ишчи айтырыгларны сайгарып чугаалаштым. Ооӊ соонда хамаатыларны бодум хүлээп, чугаалаштым. Геше Лобсанг Тхүптен башкыныӊ субурган тудар үнелиг күзелиниӊ дугайында Валентина Владимировна Оскал-оол илеретти. Хүндүлүг башкыныӊ чагыын боттандырарын хүлээнип алган улустуӊ бирээзи ол. Субурган тудар чер дугайында бергедээшкиннер тыпты берген. Чер болгаш өнчү-хөреӊги хамаарылгаларыныӊ яамызынга бо байдалды сайгарып көргеш, дузалажыр деп даалга бердим. Эрткен чылын төрүттүнген үш ийистиӊ авазы Чейнеш Илмурадова-биле харылзажып чугаалажып турар мен. Кижи деп адынга төлептиг болуп чурттаарынга элээн чүүлдер херек. Чурттаар бажыӊ чок деп айтырыгныӊ кайы хире нарынын кончуг эки билир мен. Оларныӊ өг-бүлезинге Туран хоорайга бажыӊны халас берген. Чейнеш Тандар-оолов-на-биле сүмележип чугаалаштым. Бодумнуӊ болгаш өг-бүлемниӊ өмүнээзинден белек кылдыр хеп чуур машинаны бээр бис. Хөй уруг-дарыглыг өг-бүлеге ол чугула херек эдилел-дир. Тывага мини-футболду сорук кирип сайзырадып чоруур Аян Соян-биле сентябрь айда кожа регионнардан командаларны чалап алгаш, улуг улус аразынга турнир эрттирер деп дугуруштувус. А ол ышкаш маргылдааны ноябрь-декабрь айда уругларга эрттирер. Аянныӊ бичии болгаш элээди, чалыы оолдарны амыдыралчы чаӊчылдарга, чижээ, кадаг кадап, сандай кылып билиринге, херек кырында өөредир, сайзырадыр төп ажыдар дээн идеязын сонуур¬гадым. Ону чүгле деткиир мен. Компьютер биле IT-технологиялар база херек. Ынчалза-даа боттуг амыдыралга бөдүүн чүүлдерни холу-биле кылып билир херек. Ниитизи-биле эки хүн болду. Ындыг чүүлдер - кижилер-даа, хүннер-даа хөй болур болза эки».