Тываның Баштыңы Москвага ажыл-албанының түңнелдерин парлалга конференциязында таныштырган

Чазак Бажыңынга эрткен парлалга конференцияга "Тува 24", "Тыва" КТРК, "Новый век" телеканалдар, "Тувинская правда", "Шын", "Плюс Информ", "Тува ТВ" солуннар, "Голос Азии" радиостанция киришкен. 

Тыва Республика федералдыг 17 программаларга киржир, 7,8 млрд. рубль ниити түңнүг чагыгны киирген. Амгы үеде федералдыг эрге-чагырга органнары-биле 2,2 млрд.рубль түңнүг акшага документилерни бадылап, чөпшээрежилгени алган. Чагыгларны камгалаары уламчылавышаан. 

"Эрге-чагырганың күүсекчи органы болгаш, Россия Федерациязының Чазаанда бюджет дугайында хоойлу төлевилелин хевирлээринге киржир дээш, ажылдап турар бис. Амгы үеде Күрүне Думазы эдилгелерни киирип турар. Фракция депутаттарындан деткимчени алыр арга бисте бар. "Чаңгыс демниг Россия" партияның деткимчези-биле терапия корпузунуң тудуг ажылдарын доосканы дээн ышкаш, эрткен чылдардан эки чижектер бар. Инвестициялар дээш демисел нарын . Регионнарның лоббисчи аргалары улуг рольдуг. "Енисейниң Сибири" төлевилел дугайында билир силер. Регионнар аразының кады ажылдажылгазын хаара туткан төлевилелдерниң бирээзи болур бо төлевилелче, бодувустуң инвестиция төлевилелдеривисти, ооң иштинде кызыгаарга хамааржыр төлевилелди, Красноярск крайның база Хакас Республиканың лоббисчи улуг аргаларын ажыглап, бурунгаарладыр арга бисте бар. Бо чорааш, Россияның ФАА (ФСБ) директору Александр Васильевич Бортников-биле ужураштым. "Хандагайты" каайлы пунктузунуң ажыл-чорудулгазын хөй талалыг чурумга дүрген эгелээрин чөпшээрээр айтырыгларны деткиирин чугаалаштывыс. Бодум көрүжүм чугааладым. Александр Васильевич мени деткиди, ажык-дузалыг кылдыр шиитпирлеттине бээринге барымдаа ол дээрзинге, идегээр мен. Кызыл аэропортунуң делегей секторун ажыдар айтырыгны база чугаалаштывыс» - деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чугаалаан.  

Тываның Баштыңының оралакчылары Органа Натсак, Александр Брокерт, Шолбан Хопуя, сайыттар - Елена Каратаева, Татьяна Санчаа база журналистерниң айтырыгларынга харыыларны берген. Улуг инфраструктура төлевилелдеринден, "Кызыл-Курагино" демир-оруун тударының ажылдары уламчылавышаан. Россияның Транспорт яамызынга "Хандагайты" эрттирилге пунктузун чаартыр айтырыгларны база сайгарып көрген.  

"Хандагайты" эрттирилге пунктузун эде чаартыр төлевилелди элээн шалыпкын бурунгаарлаткан бис. Транспорт яамызының специалистери-биле ужуражып, "орук картазын" сайгарып, ажылчын бөлүктү кады хевирлээрин дугуруштувус. Инвестициялар департаментизиниң начальниги база культура сайыдының оралакчызы-биле баш бурунгаар ужурашкаш, ооң соонда Россияның культура сайыды Владимир Мединский-биле Кызыл хоорайда Аныяктар ордузунуң тудуун доозарын чугаалаштывыс» - деп, Чазак Даргазының оралакчызы Александр Брокерт дыңнаткан.  

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Москвага эртем болгаш дээди өөредилге сайыды Михаил Котюков-биле ужурашканын сагындыраал. Тываның көдээ ажыл-агый эртем-шинчилел институдун чүгле арттырып алыр эвес, а ону долу күштүг эртем төвү кылдыр кылырын чугаалашкан. 

Октябрь 17-де, Тываның Баштыңы Россияның бойдус курлавырлары болгаш экология сайыды Дмитрий Кобылкин-биле ажыл-ишчи байдалда ужурашкан. "Экология" национал төлевилелге Тываның киржир аңгы-аңгы аргаларын көргеннер. 

«Тываның Баштыңы биле Россияның бойдус курлавырлары болгаш экология сайыды Дмитрий Николаевич Кобылкинниң ужуражылгазы ажыл-чорудулганың манап турганы шупту угланыышкыннарында протокол шиитпирин хүлээп алганын чугаалайн. "Экология" национал төлевилелди билир силер, Байкал азы Волга девискээрлеринден аңгыда , шупту угланыышкыннарже кирерин оралдажыр бис. Сайыт шупту айтырыгларывыска удур базымны кылган. Ам чүнү чугаалап болурул дээрге? Федералдыг арга-арыг ажыл-агыйының агентилели протокол шиитпирин хүлээп алыр деп турар. Ында Тыва Республиканың девискээринге өртчү-химиктиг беш станцияның ажыл-чорудулгазын организастаарынга 554 млн. рубль көрдүнген. Бистиң арга-арыг фондувус - 10 млн. хире га. Ол девискээрге доктаамал хайгаарал херек. Арга-арыг өрттериниң баштайгы хонуунда 50-52 хуузун амгы үеде бар материал-техниктиг курлавырларывыс-биле өжүрүп турар бис. Штатка кижилерни немээр, техника-биле чепсеглээр шиитпир хүлээп алдынган соонда, ол көргүзүглерни оон-даа экижидер бис» - деп, ТР-ниң Чазак даргазының оралакчызы - бойдус курлавырларының сайыды Шолбан Хопуя чугаалаан. 

Тываның Баштыңы журналистер-биле чугаалажып олура, республикаже келген акшаларны, чамдыкта эмин эртир чиик көрүп турарын демдеглээн. Федералдыг программа болганда, акшалар боттары кирип дээр деп бодалдыг. Документилерни шын долдурары азы дорт камгалал үезинде бүзүрелдиг турушту тудары дээн ышкаш, кандыг-даа угланыышкында херек кырында, шынарлыг белеткел негеттинер. Шупту чүвени чиге хайгаараар дээш, Москвада Тываның төлээ черинде көскү «орук картазын» аскан. Ында республика чагыгларын камгалаар шупту чадаларны айыткан.  

«Тываның шупту күүсекчи эрге-чагырга органнарын, Россия Чазааның яамыларын, кандыг программалар болгаш төлевилелдер барын ында көргүскен. Кайы үеде чагыгны кииргенивисти, кайы дарга ону көрүп турарын, түңнели кандыгыл дээш, өске-даа чүүлдерни оон көрүп болур. Ол дыка улуг, кончуг хынамчалыг ажыл-дыр. Бо дээрге медальдың бир талазы-дыр, ооң өске талазы бар. Шупту күрүне инвестицияларын кады акшаландырыышкын-биле хаара тудар. Ынчангаш республика боттуң орулгалар баазазын көвүдедир ажылды ам-даа уламчылаар. Инвестиция ажыл-чорудулгазы дээрге, Тываның Чазаандан чагыгларны белеткеп, ону чогуур яамыларже чорудуп, оон харыы манаары-биле кызыгаарлаттынмаанын көрүп тур силер. Ол дээрге кабинеттер эргип, бадыткалдарны хевирлеп, федералдыг структуралар-биле кады ажылдажылганы магадылаары-дыр» - деп, Тываның Баштыңы чугаалаан.  

«Күрүне эрге-чагырга органнарынга ажылдан аңгыда, Национал турисчи эвилел-биле ужураштывыс. Олар Тывада туризмни хөгжүдеринге база сонуургалдыг. Коллегалар «Азимут» отель-биле ажылдап турар. Туристер хаара тудуп болур төлевилелдерге ачы-дузазын саналдап турарлар. «Орук картазын» ажылдап кылгаш, кады ажылдаар бис» - деп, ТР-ниң экономика сайыды Елена Каратаева чугаалаан.

Парлалга конференциязында, келир неделяда Кызылдан Красноярскиже немелде рейс ажыттынарын, дыңнаткан. Ам неделяда үш катап эвес, дөрт катап ужудар. Оон аңгыда, 2019 чылда авиарейстерге субсидия алыр чагыгны Тыва декабрь 1-ге чедир киирер ужурлуг.