Тываның сайгарлыкчылары бизнести эгелээриниң байдалдары экижээнин демдеглээн

 Бо чылдың баштайгы үш айында Тывада биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чоруктуң субъектилери 238-ке көвүдээн. 

 Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолга инвестиция стандартын киирер программа-биле бизнести ажыдарынга таарымчалыг байдалдарны тургузар дээн ооң даалгазын бо эрткен үеде канчаар күүсеткениниң дугайында ТР-ниң Экономика яамызы илеткээн. 2016 чылдың төнчүзүнде Биче болгаш ортумак сйгарлыкчы чоруктуң чаңгыс аай реестринде 6,7 муң бүдүрүлге бүрүткеткен турган болза, 2017 чылдың апрельде оларның саны 7 муң чеде берген. 

 Өске үеде болза, ол көргүзүгни чедиишкин дээри болдунмас ийик деп, ТР-ниң экономика сайыды Елена Каратаева чугаалаан. Ындыг болзажок, Россияда ниити экономиктиг кризис уржуундан республикада сайгарлыкчыларының саны 9 хууга кызырылган болза, 200 ажыг төлевилелдер ажылдап эгелээни - эки базым. Биче болгаш ортумак бизнеске, ооң иштинде чаа эгелеп чоруурларга деткимчениң хемчеглерин калбартканы, чурттакчы чоннуң ажыл-агыйжы бот-идепкейин улам идепкейжиткен. 

 Биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чоруктуң чаа бүрүткеткен субъектилеринге үндүрүг дыштанылгазын кииргени, хуу бүдүрүлгелерге үндүрүг онаалдазының бөдүүнчүткен системазын ажыглааны - бизнес эгелээшкиннерге орукту ажыткан. Оон аңгыда, Тываның Чазаа 2016 чылда бизнеске артык административтиг шаптараазыннарны ап каап, консультация ачы-дузаларын көргүзүп, элээн шиитпирлиг хөделишкиннерни чоруткан. 2017 чылда боттарының ажыл-херээн ажыдып алырының албан кылыр дыка хөй чадалары база хүн бүрүнүң ажылдары элээн чиик апарганын сайгарлыкчылар демдеглээн.

 Чижээ, автозаправка станциязы ажыдар дээн хуу сайгарлыкчы Виктор Кара-Сал, электри четкизинге кожарын 90 хонук манаан. Ийи чыл бурунгаар бодунуң бүдүрүлге баазазын четкилерге кожар дээш, чыл ажыг үени чидиргенин, ам ындыг дораан бүде бээр деп бодаваанын чугаалаан.  

 Кызылдың оң талакы микрорайонунда садыг ээзи Венера Рыскина ол процедурага оон-даа эвээш үени үндүрген. «2016 чылдың август 8-те четки компаниязы-биле чырык четкизинге садыгның техниктиг кожулдазының дугайында керээни чарган мен. А 30 хонгаш, чырыкка кошканының база балансыда алганының дугайында актыны меңээ берген. Кандыг-даа шаптараазыннар чокка, дыка дүрген кылдынган – шуут кайгамчык» - деп, сайгарлыкчы өскерлиишкиннерге хамаарыштыр сеткил ханып чугаалаан. 

 Тываның Баштыңының саналы-биле, 2016 чылда биче болгаш ортумак бизнестиң хевирлеринге эрге-чагырга органнарындан база курлавыр хандырылгазының организациязындан керээ болгаш чөпшээрел алырының хуусааларын кызырар ажылдарны кылганын, Елена Каратаева чугаалаан. Сонуургалдыг шупту талалар-биле сайгарлыкчыларның хөгжүп, таптыг ажылдаарынга шаптыктап турар бүгү чүүлдерни чайладыр дугайында дугуржулганы республиканың Чазаа чарган. Ол ажыл-чорудулганы удуртур ниити штабты тургускан. 

 Ооң түңнелинде, чартык-даа чыл четпес үе иштинде, электри четкилеринге биче болгаш ортумак бизнестиң объектилерин кожар хуусааны чүгле эвээжеткен эвес, а сайгарлыкчыларның боттарының ажылында таваржып турары өске-даа чөпшээрежилге процедураларында чурумну чедип алган. Тудугга чөпшээрел алырының ортумак үези 268 хонук турганындан 122, шимчевес өнчүге өнчү эргезин бүрүткедири 10 хонук турганындан 8, кадастр учедунга тургузары 51 хонук турганындан 30 хонук чедир кызырылган. 

 Бизнести чорударынга таарымчалыг хүрээлелди тургузар талазы-биле ажылдар ам-даа уламчылаарын сайыт бүзүреткен. Ынчангаш «орук картазын» бадылаан, ында сайгарлыкчыларның таваржыры процедураларны бөдүүнчүдериниң 11 тускай сорулгалыг модельдерин киирген. Олар чүгле үстүнде чүүлдерге эвес, а бизнес биле эрге-чагырганың бүгү талалыг харылзаазынга хамааржыр. Сайгарлыкчыларга хамаарыштыр хайгаарал хыналдаларын, биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чоруктуң субъектилерин деткиириниң чурумун болгаш хемчеглерин көскү болгаш ажык болдурары ынаар кирген. Инвесторларның эргелерин болгаш сонуургалдарын камгалаан регион хоойлуларын ажылдап кылгаш, хүлээп алыры, республиканың удуртулгазы-биле дорт харылзааның шугумнарын тургузары база бар.