Тываның Баштыңы: республиканың школа бүрүзү тодаргай угланыыышкынныг болур ужурлуг

 Кызылда Улусчу чогаадылга бажыңынга Тываның өөредилге ажылдакчыларының чыл санында эртер август чөвүлел хуралы болуп эрткен. Аңаа башкыларның профессионал билиг-мергежилиниң хөгжүлдезин, бот-сайзырал, башкылаашкын болгаш кижизидилгениң чаа арга-хевирлерин дилеп ажыглавышаан өөредилгениң шынарын бедидер дугайында айтырыгларны сайгарып чугаалашкан. 

 Республиканың башкыларының кол хуралынга өөредилге эргелелдериниң муниципалдыг органнарының удуртукчулары, өөредилге организацияларының директорлары, өөредилге адырының хоочуннары, башкыларның бүгү-российжи болгаш республика конкурстарының тиилекчилери, аныяк башкылар киришкен. 

 Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чаа өөредилге чылының эгези-биле база башкылар ниитилежилгезиниң чаңчылчаан шуулганының байырлыг ажыдыышкыны-биле байырны чедирген. Чазак даргазы хуралдың бүгү киржикчилеринге үре-түңнелдиг ажылды күзеп, республиканың көдээ чурттакчылыг черлеринде башкы бүрүзүнүң билген турар ужурлуг түңнелдериниң болгаш шиитпирлериниң дугайында чугаалаан: «Башкы-өөреникчи» деп билиишкин, бирээзи өөредир, дыңнадыр, а өскези дыңнап, шиңгээдир дээн уткалыг. Баштайгызы мерген угаанныг – аңаа бүзүрээр, оон үлегер-чижекти алыр, а ийигизиниң – шупту мурнунда, аңаа чүнү өөредип каарыл, ооң салым-чолу оон хамааржыр. Ол хажыттынмас шынны башкылар утпайн чоруурун күзедим». 

 Көдээ черниң амыдыралында, суурнуң мөзү-бүдүш болгаш социал чаагай чоруунга школаның улуг организасчы болгаш кижизидикчи ужур-дузазын чазак даргазы демдеглээн: «Школа кажан-даа, кандыг-даа үеде суурнуң хөй-ниити амыдыралының төвүнге турган болгаш ам-даа ол байдал хевээр арткан. Башкылар коллективинден суурнуң чуртталгазы болгаш тыныжы дыка хамаарылгалыг: чуртталганың эки талазының чедиишкиннеринче чүткүл азы школаның хоорук чоруу, башкылар ниитилежилгезинде удур туржуушкуннар – хоозурал болгаш сандараашкынга эккээр. Ынчангаш силерниң сеткил-хөөнүңерден, өртемчейже көрүүшкүнүңерден, силерниң шиитпирлериңерден бистиң амыдыралывыстың дыка хөй чүүлдери хамааржыр». 

 Амгы делегейде өөредилгениң шынары ниитилелдиң чедиишкинниг хөгжүлдезиниң, территорияларның социал-экономиктиг чаагай чоруунуң кол кезээ болуп турар деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. Эрге-чагырга ол сорулгаларны чедип алыры-биле башкы кижиниң чаа билиглерни чедип алырынга, профессионал сайзыралынга дузалаар ужурлуг: «Эрге-чагырга бир дугаарында, өөредилге чорудуу дээш харыысалгалыг кижилерниң – башкыларның билиг-мергежилин бедидерин хандырар ужурлуг. Чурттуң мурнакчы институттарында семинарлар, үнүүшкүннер – башкыларның үзүктел чок өөредилгезиниң чарылбас кезээ апаар ужурлуг. Бистиң уругларывыска үениң негелдези-биле билиглерни бээр дээш, башкылар эң-не эки, мурнакчы арга-хевирлер болгаш технологиялар-биле өөренип, боттарының бот-өөредилгезинче бүгү байдалдарны тургузар ужурлуг. Ону кылыр ужурлуг бис». 

  Тываның күрүне университеди, Тываның кадрлар эде белеткээр болгаш мергежилин бедидер институт башкыларның билиг-мергежилин бедидер системага кол таарыштырыкчы болур. Республиканың башкыларынга чаа билиглерни бээр сорулга оларның мурнунда салдынган. 

 Чаңгыс аай күрүне шылгалдаларының түңнелдериниң, төнчү аттестацияга доозукчуларның белеткелиниң деңнелиниң база школаларда өөредилгениң шынарынче кичээнгейни эде көөрүнүң чугулазының дугайында республиканың баштыңы сагындырган. Өөредилгениң чидиг айтырыын медереп, чедер-четпестерни чайладыры-биле өөредилге чылының бирги хүнүнде боттарының билиинге демдекти салыры-биле башкылар ЧКШ (ЕГЭ) дужаарын шенеп көөрүн саналдаан. 

 Школада өөредилгениң шынарын бедидеринге кол негелде – чогаадыкчы чорукту сайзырадырынче кичээнгейни углаарын айыткан: «Школа бүрүзү боду катаптаттынмас арынныг болур ужурлуг. Башкы биле өөреникчиниң аразында эш-хуу билчиишкининге үндезилеттинген хүрээлелди тургузуп, шиитпирлер хүлээп алырынга чогаадыкчы чорук – бөгүнде Төрээн чуртунуң харыысалгалыг хамаатызын болгаш патриодун, кижизиг Кижиниң сайзыралынга чугула негелделер ол-дур. Даштын хоозурал, акша-төгериивис чок деп чугаалаар эргевис чок, езулуг-ла билиглерни алыр чер школа болур кылдыр акша-хөреңгини мөөңнеп, бүгү күштерни таарыштырар ужурлуг бис».

  «Өг-бүле бүрүзүнге – чаңгыстан эвээш эвес дээди эртемниг уруг» губернатор төлевилелдиң сорулгаларының болгаш боттанылгазының дугайында бодунуң бодалын чазак даргазы илереткен. Тываның социал-экономиктиг болгаш республиканың кадрлар курлавырын тургузарынга чугула социал төлевилелдиң дээштиг шиитпиринге бүгү күштерни кииреринче өөредилге албан черлериниң удуртукчуларын кыйгырган. 

 Шолбан Кара-оол байыр чедириишкинниг чугаазын доозуп тура, өөредилге ажылдакчыларынга салдынган сорулгаларны чедип алыр дээш чедиишкиннерни күзеп, Тываның тулган башкыларынга күрүне шаңналдарын тывыскан.